DİVANÜ LÛGATİT-TÜRK'TE ANLAMI PROBLEMLİ BAZI CÜMLELER VE SÖZCÜKLER

Abstract

Anlam bilimi, dili art zamanli ve es zamanli yontemleri kullanarak anlam yonunden inceleyen bilim dalidir. Anlam genislemesi, anlam daralmasi, baska anlama gecis, anlam iyilesmesi, guzellesmesi, kotulesmesi bu bilim dalinin calisma alanlarindan yalnizca birkacini olusturmaktadir. Anlam bilimi ile ilgili hem es zamanli hem de art zamanli bicimde incelenmesi gereken bircok sorun bulunmaktadir. Anlam degismesi, bir sozcugun zamanla farkli bir kavrami anlatir duruma gelmesi ya da onceki anlam alanini daraltmasi veya genisletmesi olarak tanimlanabilir. Turkcenin gelisim alanlarindaki dil incelemelerinde soz varligi uzerinde yapilan calismalar onemli bir yere sahiptir. “Divanu Lugati’t-Turk”, Turkluk biliminin en temel kaynaklarindan biridir ve Turk kulturuyle ilgili bircok konuda onemli bilgiler icermektedir. Fakat “Divanu Lugati’t- Turk”teki bazi kultur sozcuklerinin hangi anlamda ve hangi islevle kullanildigini anlamak her zaman kolay degildir. Cunku konusma dili hakkinda yeteri kadar fikir sahibi olmadigimiz gecmis donemlerde yazilmis eserleri tercume ederken kelimeleri, cumle icerisinde bize en mantikli gelen sekilleriyle anlamlandiririz. Bu bakimdan “Divanu Lugati’t-Turk”teki bazi kelimelerin anlamlandirilmasiyla ilgili tartismalar hâlâ devam etmektedir. Bu makalede, “Divanu Lugati’t-Turk”te yanlis okunmus veya yanlis anlamlandirilmis bazi cumleler ve sozcuklerle ilgili duzeltmeler ve bazi tespitler yapilmistir. Bu sozcukler sunlardir: adhna, cakrat, kusluk, tebiz, tofrak akin. Bu sozcuklerden bazilari “Divanu Lugati’t-Turk”un soz varliginda hapax legomenon olarak tanimlanan sozcuklerdendir.