Kanûnî Sultan Süleyman’a Takdime Edilen Farsça Mensur Bir Kırk Hadîs

Abstract

Çeşitli konulara dair kırk hadîsi ihtiva eden eserlere kırk hadîs denilmektedir. Kırk hadîs Arapça’da erbaûn hadîs, Farsça’da çihil hadîs ve Türkçe’de kırk hadîs adıyla anılmıştır. Bu tür ikinci yüzyılın ikinci yarısından sonra yaygınlaşmıştır. Kırk hadîs geleneğinin başlamasına Hz. Peygamber’in “Her kim benim hadîslerimden kırk tanesini öğrenip, başkalarına da öğretirse, kıyamet gününde, Allah Teâlâ onu, bilginler ve fakihler arasında diriltir.” meâlindeki hadîsi neden olmuştur. İçtimaî ve ahlakî özelliklere sahip olan kırk hadîsler İslam edebiyatında mevlid, siyer, hilye gibi dinî türler içerisinde en çok ele alınan türlerden biridir. Kırk hadîslerin içeriğini İslâm’ın şartları, Kur’ân’ın faziletleri, ilim, takva, âlim gibi mevzular oluşturmuştur. Şekil bakımında kırk hadîsler manzum, mensur ve manzum-mensur olmak üzere üç farklı türden yazılmıştır. En meşhur kırk hadîs kitapları Nevevî ve Câmî’ye aittir. İslâm coğrafyasında bu iki esere çeşitli şerhler yazılmıştır. Kırk hadîsler ilk önceleri ilmî, daha sonra ilmî ve edebî bir üslupla kaleme alınmışlardır. Arap ve Fars edebiyatlarıyla mukayese edildiğinde Türk edebiyatında daha fazla kırk hadîs bulunmaktadır. Türk edebiyatında Türkçe, Arapça ve Farsça kırk hadîsler kaleme alınmıştır. Bu çalışmada Süleymaniye Kütüphanesi İsmihan Sultan koleksiyonunda bulunan Abdülbâkî el-Hüseynî el-Buhârî’nin yazıp Kanûnî Sultan Süleyman’a takdim ettiği Farsça mensur kırk hadîsi ilk defa ele alınmıştır. Söz konusu yazma nüsha yazılmış, Arapça hadîslerin tamamı ve bazı Farsça açıklamalar Türkçeye tercüme edilmiştir.