İslam Felsefesi ve Batı Felsefesi Açısından Müsamaha ve Tolerans

Abstract

Musamaha ve tolerans Turkcede birbiri yerine kullanilan iki sozcuktur. Toplumsal yasamanin bir gerekliligi olarak musamaha; insanlara sorumluluklar karsisinda kolaylik gosterme, toplumsal yapiyi sarsici mahiyette ve onemli olmayan hata ve kusurlari hos gorme ve bagislama, kendinden olmayanlara gucluk cikarmama, onlara mudahale ve baskida bulunmama, farklilik ve kusurlari gormezden gelme, cesitli inanc, dusunce ve davranislari ozgurce dile getirme anlamina gelmektedir. Batidan dilimize gecen tolerans kavrami ise Latince “tolerare” kelimesinden turetilmis olup tahammul etme anlamina gelse de taviz verme, felaketlere katlanma, sikinti cekme anlamlarini da tasimaktadir. Gunluk hayatta kullanilan bu iki kavram felsefi anlamlar barindirmaktadir. Bu iki sozcugun felsefi zihniyetini anlamak icin Bati ve Islam toplumunda filozoflar tarafindan nasil anlasildigina bakmak gerekir. Bu yazida amaclanan Fârâbi, Ibn Sinâ, John Locke ve Voltaire uzerinden musamaha ve tolerans kavramini ve bu iki kavram arasindaki farklari filozoflar uzerinden vurgulamaktir. Metinde ilk once musamaha ve tolerans kavramlarinin sozluk anlamlarina yer verilmistir. Daha sonrasinda Fârâbi, Ibn Sinâ’da musamaha ve John Locke ve Voltaire’de tolerans kavramlarina yer verilmis ve ilgili eserleri uzerinden her iki kavram ile ilgili felsefi dusunce ve arka plan sunulmustur.