Judith S. Kestenberg i ucieczka w (nie)pamięć o Zagładzie

Abstract

Artykuł rekonstruuje życiorys oraz złożoną, międzykulturową i międzynarodową tożsamość Judith S. Kestenberg (1910–1999) – polskiej Żydówki urodzonej w Galicji, na obszarze Austro-Węgier, w ortodoksyjnym domu, studentki medycyny w Wiedniu, emigrantki do Stanów Zjednoczonych, pionierki badań psychoanalitycznych i pracy terapeutycznej z ocalałymi z Zagłady, doświadczonej przez traumę córki ofiar Szoah, matki i żony. W tekście zostały przybliżone złożone okoliczności wyjazdu Kestenberg z Austrii w połowie 1937 r. i jej metaforyczne ucieczki od niemożliwej do zaakceptowania rzeczywistości wojny i Zagłady, a także jej skomplikowany, niejednoznaczny, ewoluujący stosunek do poniesionych w wyniku wojny, Holokaustu i emigracji strat i przeżytych traum, oraz do żydowskiej i polskiej tożsamości. W artykule zestawiono jej osobisty stosunek do Szoah spowodowany utratą rodziców z wręcz obsesyjnym poświęceniem się pracy terapeutycznej z ocalałymi z Zagłady. Podczas gdy w pierwszych powojennych dekadach w środowiskach ocalałych Żydów, emigrantów, a nawet specjalistów od zdrowia psychicznego (w tym psychoanalityków) dominowało przeświadczenie, że o wojnie, traumie i stracie lepiej zapomnieć, Kestenberg od 1968 r. tworzyła nową dziedzinę wiedzy poświęconą ocalałym, którzy doświadczyli prześladowań wojennych w bardzo młodym wieku. Wierzyła, że jedynym sposobem na poradzenie sobie z trudnymi do zaakceptowania wydarzeniami z przeszłości jest mówienie o nich, uznanie ich i zachowanie w pamięci indywidualnej i zbiorowej. Historia rodzinna i życiorys Kestenberg zostały zrekonstruowane na podstawie źródeł archiwalnych. Oficjalne źródła historyczne przeważnie pomijają głosy i doświadczenia mniejszości, w tym kobiet, Żydów, emigrantów, nieobywateli, dlatego w artykule wykorzystano materiały historii osobistej: wspomnienia, listy, opublikowane i niepublikowane wywiady, oraz historie mówione (ustne wystąpienia, przeprowadzone przeze mnie rozmowy), a także teksty Kestenberg dotyczące jej badań nad ocalałymi.