II. Abdülhamid’in Kapsayıcı Eğitim Politikasına Bir Örnek: Lazkiye Nusayrileri ve Hamidiye Mektepleri

Abstract

Osmanli Devleti’nde, II. Mahmud doneminde baslayan ve Sultan Abdulaziz doneminde artarak devam eden modernist/batili egitim reformlarinin, II. Abdulhamid doneminde zirveye ulastigi soylenebilir. Bu donemde, bir taraftan o zamana kadar duzensiz bir gelisim gosteren egitim islerini, merkezi bir sistem olusturarak duzene sokma faaliyetleri yurutulmus, diger taraftan da ulkenin her tarafinda okullar acilarak ucra koylere kadar toplumun kamusal egitime ulasmasina gayret edilmistir. XIX. yuzyilin ikinci yarisindan itibaren Osmanli topraklarinda hizla yayilan misyonerlerin hedef kitleleri arasinda sadece dogu kiliselerine bagli Ermeniler ve Rumlar yoktu. Osmanli topraklarinda belirli bolgelerde yasayan ve Musluman toplum icerisinde sayilip sayilmamalari eskiden beri tartisma konusu olmus, devlet otoritesine karsi genellikle itaatkâr olmayan Nusayriler ve Durziler gibi dini azinlik gruplar da misyonerlerin hedef kitleleri arasinda yer almistir. Misyonerlerin bu donemde ozellikle Nusayrilerin yogun olarak yasadigi bolgelerde hizli bir okullasma faaliyeti icerisine girdikleri gorulmektedir. Osmanli Devleti de buna karsi Nusayrilerin yasadigi hemen her yere okullar acmis ve bir egitim seferberligi baslatmistir. Bu calismada, Nusayrilerin merkezi olarak kabul edilen Lazkiye’de, II. Abdulhamid doneminde gerceklestirilen egitim faaliyetleri uzerinde durulmustur. Ayrica misyonerlerin Lazkiye’deki faaliyetleri ve bu faaliyetlerin Musluman ahali uzerindeki etkisine de deginilmistir. Osmanli Arsivinden elde edilen belgeler isiginda, Lazkiye’de acilan ve Hamidiye ismi verilen okullar, ogrenci sayilari ve muallimleri ile ilgili bilgilere yer verilmistir. Kisaca, Sultan II. Abdulhamid’in, misyonerlerin faaliyetlerine karsi, Osmanli tebaasi dini azinlik gruplarin, egitim yoluyla devlete bagliliklarini temin etme politikasi, Lazkiye ornegi uzerinden ortaya konmaya calisilmistir.