TRABZON TAVANLI CAMİ HAZİRESİ 19. YÜZYIL KADIN MEZAR TAŞLARI

Abstract

Milli kulturumuzun onemli bir parcasini teskil eden mezar taslari ve mezarliklarimiz gecmis ile kurulan bagin nesiller boyu devam eden taniklaridir. Insanin olumunden sonra onun hatirasini devam ettirmek icin dikilen mezar taslari ve mezar yapilari, Islamiyet oncesi Turklerin sahip oldugu, atalar kultunden gelmektedir. Insanoglu gecmisten gunumuze kendi kulturel birikimi dogrultusunda olumu her zaman farkli sekillerde yorumlamistir. Olen insanlar icin mezar yapisi uzerine tas dikmek binlerce yildir devam eden bir gelenegin urunudur. Mezarlarin topluca bulundugu acik alanlar seklinde nitelendirilen mezarliklarin yani sira cami veya turbe avlusunda parmaklik ya da duvarlarla cevrili hazirelerde yer alan mezar taslari, olunun gomuldugu yerin bilinmesi ve kimligini gostermek amaciyla dikilmistir. Mezar taslari yapildiklari donemin, cevrenin, inanclarin, geleneklerin, sanat anlayisinin ortak urunudur ve tarihi birer belge olarak doneminin sanat anlayisini yansitir; unvanlar, isimler, meslek gruplari, sulale isimleri, olum nedenleri gibi cesitli konular hakkinda somut bilgiler vermesi bakimindan sosyo-kulturel acidan da cok yonlu degerlere sahiptir. Osmanli mezar taslari genel olarak Osmanli Turkcesiyle yazilmistir. Ancak erken tarihli mezar taslarinda Arapcanin da kullanildigi gorulmektedir. Calismada, sonuc olarak, Trabzon Tavanli Cami Haziresinde yer alan 19. yuzyila tarihlenen on dort adet kadin mezar tasi; malzeme, form, teknik, islenis niteligi, bezeme ozellikleri ile kitabe bilgileri bakimindan tanitilmis ve farkli bolgelerdeki Osmanli mezar taslari karsilastirilarak bu taslarin Turk sanati icindeki yeri belirlenmeye calisilmistir.