SEKÜLER/LAİK DÜŞÜNCENİN ULÛM-İ İKTİSÂDİYE VE İÇTİMÂİYE MECMUASI ÖRNEĞİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

Sekulerizm ve laiklik, sosyo-ekonomik, kulturel ve toplumsal olmak uzere oldukca genis alani kapsayan kavramlardir. Bu baglamda calismamiz oncelikle, sekulerizm ve laikligin tanimini, Avrupa’daki tarihsel surecini ve kokenini olusturan belli basli dusunce akimlarini ele almaktadir. Bu akimlardan en onemlisi, metafizik hicbir bilgiyi kabul etmeyen ve sadece deney ve gozlemle dogru bilgiye ulasilabilecegini ileri suren pozitivizmdir. Materyalizm, evrimcilik ve liberalizm gibi yaklasimlar da pozitivizmle birlikte sekuler/laik dunya gorusunun tesekkulunde etkili olmustur. Calismada, Avrupa’daki surecin yani sira, Osmanli Devleti’ni sekuler dusuncenin ne boyutta etkiledigi arastirilmis ve devletin, bu surece gerilemeyle birlikte girdigi tespit edilmistir. Devleti kurtarmak icin Batili devletlerin sistemini ornek almaya ve birtakim islahatlar gerceklestirmeye baslayan yoneticiler, bir bakima sekuler/laik dusuncenin Osmanli’da etkili olmasina neden olmuslardir. Bu etki de, sekuler dusunceyi benimseyen ve bunu devletin tek kurtulus caresi olarak goren yeni bir kusagin yetismesine sebebiyet vermistir. Donemin basin hayatinin hareketliliginden ve Avrupali devletlerin desteginden de yararlanan bu kisiler, dusuncelerini cesitli gazete ve dergilerde aciklama firsati bulmuslardir. Bunlarin en onemlilerinden biri, 1908 ile 1911 yillari arasinda yayimlanan Ulum-i Iktisâdiye ve Ictimâiye Mecmuasi’ dir. Calismamiz oz olarak bu derginin dusunce atmosferinin ne kadar sekuler/laik oldugunu ve hangi dusuncelerin sekulerlik/laiklik baglaminda incelendigini arastirmak olmustur.