Słowo wstępne: Utopie antropocenu

Abstract

Katastrofa klimatyczna, na którą składają się zarówno środowiskowa utrata stabilności, jak i pogłębiające się społeczne i ekonomiczne nierówności oraz kryzysy, jest coraz częściej przedmiotem niepokoju i dyskusji. Chcąc zaznaczyć antropogeniczne podłoże tej sytuacji oraz jej doniosłe znaczenie dla dziejów Ziemi, Eugene F. Stoermer, amerykański biolog, w latach osiemdziesiątych XX wieku zaproponował termin „antropocen”, który po dwóch dekadach spopularyzował wraz z holenderskim chemikiem atmosfery i meteorologiem Paulem J. Crutzenem1. Od tego czasu „antropocen” przeniknął z nauk przyrodniczych do debat prowadzonych w szeroko pojętej humanistyce i sztuce. Jedną z przyczyn tego transferu była z pewnością chęć opisania rzeczywistości, w której środowisko, warunki życia i relacje z tym, co więcej niż ludzkie wychodzą na pierwszy plan. Jak piszą Mercedes Bunz, Birgit M. Kaiser i Kathrin Th iele „[...] każde «dzisiaj» wymaga ponownej oceny [...] d z i s i a j zawsze jest na nowo [...] każda era musi znaleźć własne, konkretne odpowiedzi – musimy ostrzyć krytykę na potrzeby n a s z e g o dzisiaj. Możemy czerpać z tradycji, ale nie mamy wzorów do naśladowania” [wyróż. oryg.]2. W „n a s z y m dzisiaj” trudno pominąć rosnącą wagę destabilizacji klimatu. Filozofki i teoretycy krytycznie przyglądali się też samej nazwie, która wskazuje na uogólniony