Kırgız Kültüründe Kut Kavramının Özellikleri

Abstract

Turkcenin en eski donemlerinden itibaren gunumuze kadar butun tarihi ve cagdas Turk lehcelerinde varligini surduren kut sozcugunun, etimolojik sozluklere dayanarak yapilan arastirmamiza gore donem ve lehceye bagli olarak degisiklik gosteren pek cok anlamin oldugu ortaya cikmistir. Bu anlamlari da dikkate alarak Kirgiz kulturu baglaminda ele alinan kut kavraminin soyut - somut, dis - ic dunya gibi pek cok anlamsal duzleme sahip oldugunu kanitlarla tespit ettik. Soyut duzlemin tanri, ikbal, talih gibi insanlarin dis dunya algisini ve ruh, can, gonul, hayat enerjisi gibi kendi ic dunya algisini ilgilendiren kavramlardan; somut boyutunun ise tilsim, putcuk gibi dokunabilen nesnelerden olustugu tespit edildi. Kirgizcadaki kut sozcugunun, insanin Tanri’dan geldigi dusundugu ikbal, ugur, baht, irade, saadet gibi soyut duzleminin, Eski Turk inancinin izlerini tasiyor olmasina ragmen somut duzleminin bir ifadesi olan tilsimin, nazardan koruma araci olarak gunumuzde artik kullanimdan kalktigini soylemek dogru olacaktir. Gecen yuzyilin altmisli yillara kadar Kirgizlarin arasinda var olan ancak bugun sadece Sibirya halklarinda ornekleri bulunan tilsimin mavi veya kirmiz renkteki bezlerden yapilmis olmasi eski Turk inancindaki Yagiz Yer ve Mavi Gokyuzu’nun simgeledigi anlasilmaktadir. Diger Turk halklarinda oldugu gibi Kirgizcada da olumlu anlami ifade ettiginden dolayi kut sozcugunun hem kiz hem erkek isimleri olusturmak icin kullanildigi gorulur.