Ibn al-ʿArabī’s Life According to Takī al-Dīn al-Fāsī: A Theological And Sufi Debate in Biography Writing

Abstract

Tasavvuf hareketi, Memlükler döneminde (648-923/1250-1517) yönetici elitin yanı sıra ulemâ ve toplumun teveccühüne mazhar olmuştur. Memlük devlet ricâli, vakıflar aracılığıyla sûfîler için çok sayıda kurum yaptırmışlardır. Dönemin ulemâsının da ilgi göstermesiyle tasavvuf, toplumda revaç bulmuştur. Bununla birlikte bazı sûfîler, fikirleri dolayısıyla tenkit edilmiştir. Bunlardan biri de İslam tarihinin ilginç şahsiyetlerinden biri olan İbnü’l-Arabî’dir. Görüşleriyle kendi döneminden itibaren tartışmaların odağı haline gelen İbnü’l-Arabî, Memlükler döneminde yoğun eleştirilere maruz kalmıştır. 13. asırda İzzeddîn b. Abdüsselâm ile başlayan ve 14. asırda İbn Teymiyye ve İbn Haldûn ile devam eden İbnü’l-Arabî aleyhtarlığı, başkadılık yapmış bazı âlimlerin İbnü’l-Arabî’nin kâfir olduğuna dair fetvalarıyla devlet politikası haline gelmiştir. Bu minvalde Mekke’nin ilk Mâlikî başkadısı olan tarihçi Takıyyüddîn el-Fâsî de İbnü’l-Arabî’nin biyografisini kaleme almıştır. Bu çalışmada yöntem olarak öncelikle Memlükler döneminde İbnü’l-Arabî aleyhtarlığı betimlenmiştir. Daha sonra Takıyyüddîn el-Fâsî’nin el-ʿİḳdü’s̱-s̱emîn fî târîḫi’l-beledi’l-emîn adlı eserinde İbnü’l-Arabî’yi eleştirdiği konular tasavvufî açıdan incelenmiştir. Bazı fetvaların nakillerini içeren biyografide İbnü’l-Arabî’ye dair yanlı aktarımların olduğu tespit edilmiştir.