Geleneksel mekân kurgusunun izleri: Diyarbakır Suriçi kentsel dönüşüm sonrası örnek bir konutun morfolojisi

Abstract

Diyarbakır kenti tarihi Suriçi yerleşiminde geleneksel konutlar niteliksel ve niceliksel olarak önemli bir paya sahiptir. Yenileme işlevlendirme, restorasyon ve rekonstrüksiyon çalışmaları ile günümüze kadar aktarılmaktadır. Bununla beraber zaman içerisinde gerek geleneksel konutun bozulması, bölünmesi, kısmen değiştirilmesi gerek yıkılarak veya çevresi kullanılarak yeni yapıların yapılması/eklenmesi söz konusudur. 2016 yılında meydana gelen olaylar nedeniyle 15 mahalleden oluşan bu yerleşim alanı büyük oranda hasara uğramış ve kentsel dönüşüm çalışmaları yapılmıştır. Bu çalışmalarda yıkılan geleneksel yapılar onarılmaya başlanmış ayrıca tamamen yıkılan özgün olmayan yapıların yerine belirlenen tasarım kriterlerine göre yeni az katlı konutlar yapılmaktadır. Bu çalışma bölgede inşa edilen az katlı konutların geleneksel konutun mekânsal kurgusuyla arasındaki bağı morfolojik bir yaklaşımla örnek yapı üzerinden irdelemektedir. Böylece mekânsal kurgunun izleri takip edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada morfolojik değerlendirme yapabilmek için mekân dizim yöntemi tercih edilmiş; yardımcı Depthmap ve Agraph programları kullanılmıştır. Örnek yapının sentaktik ölçümleri yapılmış olup, erişim grafiği ve dışbükey mekân haritaları oluşturularak analiz yapılmıştır. Sonuç olarak görülmektedir ki; örnek yapının mekânsal kurgusu bu haliyle geleneksel özellikler taşımakla beraber gece ve gündüz holü etrafında toparlanan yaşama ve uyuma fonksiyonlarının ayrışmış olduğu modern konut kurgusunu çağrıştırmaktadır.