Çeviride Eşdeğerlik ve Kelimelerdeki Anlam Değişmelerinin Bağlamı Belirlemesi: ‎Türkçe ve Arapça Örneği

Abstract

İnsanlar asırlar boyu milletlerarası etkileşim ve kültürel alışveriş için birbirleriyle ‎sürekli iletişim kurma ihtiyacı duymuşlardır. Ancak farklı dillere sahip olmaları iletişim ‎noktasında büyük zorluk oluşturduğu gibi ciddi bir engel de teşkil etmiştir. Böylece ‎insanlar birbirinin dilini öğrenmenin yanı sıra karşı tarafın kültür ve düşünce yapısını ‎daha iyi anlamak için diller arası çeviri çalışmalarına ihtiyaç duymuşlardır. Milletlerarası ‎bağlantıyı kurma aracı olan çeviri, dilin tarihi kadar eski bir etkinlik olmasıyla beraber ‎sanıldığı kadar kolay bir işlem değildir. Bu alandaki araştırmacılar tarih boyunca ‎çevirinin sorunlarına değinmiş ve başka dilden çevrilmiş metinlerin, kaynak dildeki fikir ‎ve lafzın güzelliğini yansıtmada eksik kaldığını ifade etmişlerdir. Kaldı ki Türkçe ve ‎Arapça gibi dillerin farklı dil ailelerine mensup olması da bu işlemi daha da ‎zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla çeviri esnasında kelimelerin anlamlarının yanı sıra o dilin ‎toplumsal ve kültürel yönleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Türkçe ve Arapça ‎çeviride bazen bir sözcüğün ya da bir cümlenin harfi karşılığı olmadığı gibi anlam ‎değişimlerine uğramış kelimeler de olabilmektedir. Bu yüzden anlamın iletilmesi için ‎daha güçlü bir dilsel yetiye ve daha geniş bir kelime haznesine vakıf olunması önem arz ‎eder. Bu çalışma Türkçe ve Arapça arasındaki çevirilerde anlambilim olgularının çeviriyle ‎olan ilişkisini ele almaktadır. Bu kapsamda temel anlam ve yan anlam bakımından ‎özellikle şiir ve deyim çevirilerinde anlamsal eşdeğerlikle birlikte biçimsel eşdeğerliğin ‎korunmasına dikkat çekmektedir. Bunların yanı sıra öteki dilden alınmış fakat anlam ‎değişmelerine uğramış kelimelerin getirdiği girift ilişkiye ışık tutmayı da amaçlarken bu ‎zorluk ve engellerin aşılmasında ve çevirinin kolaylaştırılmasında sahip olunması gereken ‎kriterleri ve dilbilimsel yetenekleri de sunmaktadır.‎