Ditari i Haxhi Hasan koplikut si burim me rëndësi për shoqërinë shqiptare të shek. XVIII

Abstract

Në arkivin e familjes Kopliku të Shkodrës gjendet një dokument me vlera për historinë sociale të fillimit të shekullit XVIII. Ditari është mbajtur në osmanishten e kohës me ndonjë dua në arabisht, sidomos kur shënon lindjen e një fëmije, martesën e një djali apo vajze apo vdekjen e ndonjë personaliteti ose familjari. Është përkthyer në verën e vitit 1986 nga Dr. Gjyl Çausholli. Letra shoqëruese e përkthyesit është në një fletë të veçante dhe na ndihmon me të dhëna mbi historinë e dorëshkrimit ashtu edhe me procesin e përkthimit. Përkthimi nis nga faqja 57 e ditarit dhe mbaron në faqen 150. Jo të gjitha faqet janë përkthyer nga përkthyesi, dhe me sa duket ka përzgjedhë ato pjesë që i ka menduar se i përshtaten kërkesës së familjarëve. Shënimet e ditarit fillojnë në vitin 1139 hixhri (1726 kalendarit gregorian) dhe ditari është mbajtë në duar të ndryshme deri në vitet 1930 të shek. XX. Pra, duket se kemi të bëjmë me një ditar familjar prej rreth dy shekujsh. Të dhënat e këtij ditari padyshim që përbëjnë një pasuri me vlerë historike, ekonomike, etnografike dhe antropologjike. Një sërë detajesh që kanë të bëjnë më kontributet e bamirësisë së familjes Kopliku për vepra publike, si urë, rruga, ashtu edhe fetare si xhami e teqe, si edhe shpenzimet për pajat e vajzave që martoheshin, për shërbëtorët, janë me shumë interes. Një aspekt tjetër me shumë rëndësi i ditarit është edhe përshkrimi i itinerarit të një grupi haxhilerësh nga Shkodra drejt Mekës përmes Stambollit e Sirisë dhe në kthim nga Meka në Shkodër përmes Egjiptit dhe Stambollit.