Osmanlı Süreli Çocuk Yayınlarında Çocukluk ve Eğitim Anlayışı "Çocuk Dostu" Örneği

Abstract

Çocuk Dostu (1914), Türkiye’de okulöncesi kademesi çocukları için çıkarılan ilk çocuk dergisidir. Dergi tarihsel malzeme olarak dönemin imkanlarını ve çocukluk anlayışını yansıtması yanında Türk çocukluk tarihi açısından da önemli bir belgedir. Dergi araştırmacılarca genel değerlendirmelerin dışında geniş bir incelemeye tabi tutulmamıştır. Dönemin eğitim anlayışı ve çocuk paradigmasını anlama açısından, dergi içeriğinin incelenmesi önemlidir. Nitel araştırma yönteminin uygulandığı çalışmada çocukluk kavramı, çocuklara yönelik süreli yayınların işlevleri ve dönemin çocuk dergiciliği kısaca incelenmiş, derginin eğitim açısından önemi değerlendirilmiştir. Biçimsel açıdan derginin yayın bilgileri, hedef kitlesi, amacı-önemi, içerik açısından da görselliği, başlıca konuları eğitici-öğretici yönü incelenmiştir. İncelemede derginin tüm sayıları kullanılmıştır. Derginin genel söylemi, çocuğa görelik boyutu, amaç-içerik uyumu, içerdiği sakıncalı mesajlar değerlendirilmiştir. İçerikten, hedef kitlenin bilgi sahibi, araştırmacı, azimli, girişimci, dürüst, çalışkan, paylaşımcı ve vatansever duygularla yetiştirilmesinin hedeflendiği görülmüştür. Çağdaşı diğer çocuk dergilerine göre dönemin olumsuz şartlarından kaynaklı pedagojik sakıncalardan önemli ölçüde uzak durmayı başarmıştır. Biçim ve içeriğiyle çağdaş çocuk yayıncılığı anlayışıyla uyumlu olduğu görülmüştür. Çocuklara sunduğu içeriklerle bir yönüyle çocuk merkezci diğer yönüyle geleceğin yetişkini anlayışını sergilemiştir. Bu bakımdan “Romantik” ve “Protestan” çocukluk anlayışından etkilenerek iki kulvarda gelişmiş olan 20.yüzyıl çocuk paradigmasına uyumlu bir yayın olduğu söylenebilir. Dergi ait olduğu dönemin çocuk yetiştirme imkanları ile model insan anlayışı konusunda kanaat oluşturmaya yardımcı bir belge nitelindedir. Bu bakımdan çalışmanın Türk eğitim ve çocukluk tarihi literatürüne önemli katkısı olacağı umulmaktadır.