SABAHATTİN ALİ’NİN KAZLAR ADLI ÖYKÜSÜNE GÖSTERGEBİLİMSEL BİR YAKLAŞIM

Abstract

Türk dilinde Göstergebilim olarak isimlendirdiğimiz semiyoloji veya semiyotik; göstergelerin üretilmesini, yorumlanmasını veya işaretleri anlama süreçlerini içeren tüm faktörlerin sistematik bir şekilde incelenmesine dayanan, anlam üzerine kurulmuş bir bilim alanıdır. Dilbilimsel metotları nesnelere uygulayarak, ele aldığı unsurları dille betimlemeye ve dil dışı bütün olguları da dil metaforuna dönüştürerek açıklamaya çalışır. Anlamı ortaya çıkarma serüveninde moda, sinema, tiyatro, reklamcılık vs. çeşitli disiplinlere geniş bir perspektifte uygulama müsaitliği sunan Göstergebilimsel metot, son yıllarda yazın ürünlerinin çözümlenmesinde de sıkça başvurulan modern yöntemler arasına girmiştir. Eleştiri kuramları içinde son derece derinlikli bir nitelik taşıyan göstergebilimsel metot; metni çözümleme aşamasında muhtelif tetkik yöntemleri sunup kendine has bir terminolojiyi kullanarak bizleri, yazın ürünlerinde ele alınan bir metnin üst diline ulaştırmayı hedefler. Çağdaş temellerini Ferdinand de Saussure (1857-1913) ile Charles Sanders Peirce (1839-1914)’ün attığı; uygulama ve kaidelendirme aşamasında Vladimir Propp (1895-1970), Roland Barthes (1915-1980), Algirdas Julien Greimas (1917-1992) gibi isimlerin katkılarıyla zenginleşen bu yöntemin en derli toplu şeklinin Greimas’ın altı eyleyen esasını içeren Eyleyenler Modeli’yle sunulduğu düşünülmektedir. Sabahattin Ali’nin Yeni Dünya adlı eserinde yer alan Kazlar adlı öyküsünü incelediğimiz bu çalışmamızda, ele aldığımız metni, Greimas’ın Eyleyenler Modeli’nden yola çıkarak çözümlemiş bulunmaktayız. İncelenen metin; söylemsel düzey, anlatısal düzey ve temel yapı olarak üç başlıkta çözümlenmiştir. Çözümleme esnasında anlatı izlencesi tespit edilerek eyleyenler modelinin tablosu hazırlanıp anlatının eyleyenleri saptanmış sonra da bunların genel dönüşümleri gösterilmiştir. İncelenen metinlerin eyleyenlerinin; eyletim, edinç, edim, tanıma ve yaptırım basamakları gösterildikten sonra metnin temel yapısının kurulan göstergebilimsel dörtgen ile ortaya çıkarılması hedeflenmiştir.