Përhapja rajonale e sllavizmave të shqipes dhe vendi i tyre në leksikun e shqipes standarde

Abstract

Huazimet sllave të shqipes kanë një veçori specifike në krahasim me huazimet nga gjuhët e tjera, që lidhet me shpërndarjen e tyre gjeografike. Huazimet nga gjuhët e perandorive të mëdha pushtuese me kohëzgjatje të rëndësishme, si latinishtja e turqishtja, kanë një shtrirje përgjithësisht mbarëgjuhësore. Huazimet nga italishtja janë kryesisht të karakterit dituror të hyra nëpërmjet kontakteve kulturore ose kanë një përhapje sipas shtresave sociale. Ndryshe nga këto, sllavizmat e shqipes paraqiten në përgjithësi të shpërndara në mënyrë lokale, kanë një përhapje të kufizuar dialektore, ndërsa vetëm një pjesë relativisht e vogël është bërë pronë e mbarë gjuhës. Kjo specifikë ka të bëjë domosdoshmërisht edhe me prejardhjen e huazimeve sipas përkatësisë dialektore-gjuhësore brenda grupit të gjuhëve sllave jugore, në përputhje me grupet gjuhësore sllave që pushtuan hapësirat e banuara nga shqiptarët në Ballkan: grupi i sllavishteve perëndimore në Veri dhe grupi i sllavishteve lindore në Lindje dhe Jug. Sipas kësaj përkatësie gjuhësore sllave, sllavizmat e të folmeve veriore të shqipes vijnë prej serbishtes/kroatishtes, ndërsa ato të të folmeve të Jugut vijnë prej bullgarishtes, përkatësisht maqedonishtes. Arsyet e kësaj shpërndarjeje gjeografike të sllavizmave të shqipes janë vetë rrethanat e ardhjes së sllavëve në Shqipëri, në formë valësh të njëpasnjëshme dhe nga drejtime të ndryshme, dhe me mënyrën e ngulimit të tyre në formë enklavash, në zona të caktuara, por kryesisht në zonat kufitare, ku kontaktet me popullsinë sllave kanë qenë të vazhdueshme për shekuj me radhë.