Ritrajtim i përcaktorit kallëzuesor dhe i kallëzuesit emëror

Abstract

1. Hyrje Përgjithësisht, në traditën tonë gramatikore janë pranuar si dy gjymtyrë të veçanta kallëzuesi emëror, një nga nënndarjet e kallëzuesit, dhe përcaktori kallëzuesor, një gjymtyrë e dytë me lidhje të dyanshme me kallëzuesin dhe kryefjalën ose kundrinorin. Ajo që i lidh këto gjymtyrë me njëra-tjetrën është pjesa e dytë emërore, e cila është e njëjtë në të dyja rastet. Pjesa e parë e kallëzuesit emëror është folja jam (Njeriu është qenie që kërkon siguri për të ardhmen e tij; Pasi mbaroi fjalën, sytë e tij ishin të vagëllt.), e cila shërben si këpujë për të lidhur kryefjalën me pjesën emërore të kallëzuesit, kurse në ndërtimet me përcaktorë kallëzuesorë pjesa e parë përmban disa folje, si bëj, dukem, mbaj, mbetem, caktoj, emëroj etj. (E vetmja gjë që nuk dua është t'ju dukem i mërzitshëm ndërsa më lexoni; Më ndodh ende të mbetem i magjepsur nga drita e shkëlqyeshme që banon brenda saj), të cilat nuk mund të qëndrojnë më vete, pasi nuk kanë kuptim të plotë. Pavarësisht nga prirja e shumicës së gramatikanëve për t’i parë si dy gjymtyrë më vete, çështja e këtyre gjymtyrëve është diskutuar herë pas here dhe mbetet sërish e diskutueshme në gjuhësinë tonë. Fillimisht do të shohim se si shfaqen këto gjymtyrë në disa sintaksa1 të shkruara nga autorë shqiptarë që në gramatikat e para e deri më sot. Më pas do të shqyrtojmë ndonjë mangësi të vërejtur gjatë vëzhgimit më të hollësishëm në mënyrën se si janë trajtuar e në fund do të propozojmë një riklasifikim të kallëzuesit, gjë që çon në rivështrimin e gjymtyrëve të mësipërme.