Teolojik Açıdan Şerhu’l-Akâid Literatürü

Abstract

Şerhu’l-Akâid literatürü, Müslüman kültürü ve özellikle Müslüman teolojisinin şekillenmesinde asırlarca devam etmekte olan güçlü ve yaygın bir etkiye sahiptir. Bu bağlamda ilgili literatürün hangi çalışmalardan oluştuğunu ve Müslüman coğrafyada sınırlarının nerelere kadar uzandığını tespit etmek dinî olduğu kadar sosyolojik açıdan da oldukça önem arz etmektedir. Çünkü Şerhu’l-Akâid literatürün tarihsel gelişim süreci takip edildiğinde onun sadece teolojik şerhlerden ibaret olmadığı, aynı zamanda onun bireysel olarak bilgilerin yetkinliklerini ispatlamak için bir meydan okuma şekli veya toplumsal olarak çeşitli dini grupların varlıklarını devam ettirme ve rakiplerine karşı bir üstünlük kurma aracı olarak kullanılmıştır. Araştırmada, Şerhu’l-Akâid literatürü kavramıyla kastedilen, Metnu’l-Akaid ve Şerhu’l-Akaid dışındaki hâşiye ve ta’lik türünden tüm şerhlerdir. Çalışmada, bir yandan dijital tarama yöntemi başta olmak üzere tespit edilebilen kütüphanelerdeki kataloglar taranmış ve şerh türünden tüm literatür kayıt altına alınmaya çalışılırken; diğer yandan temel konulara dair açıklama yapılırken Şerhu’l-Akâid şarihlerinden en meşhur üçüne (Hayâli, Kesteli ve Ramazan Efendi) ait haşiyelere yer verilmiştir. Çalışmanın amacı, öncelikle Müslüman toplumlarda Şerhu’l-Akâid literatürünün bilimsel, sosyal ve dinsel çevrelerde nasıl anlaşıldığına ilişkin bilgiler verilecek sonrasında, bu yaklaşımlar arasında mukayeseli bir analiz yapılarak günümüz açısından Şerhu’l-Akâid literatürünün ne anlam ifade ettiklerine ilişkin bir kanaate ulaşmaktır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olan tümevarım metodu, kullanılmıştır.