İslam Hukukuna Göre Para Borçlarının Endekslenmesi

Abstract

Özet Tarihsel süreçte insanoğlu şartlara göre altın, gümüş ve bakır gibi maden paralardan kağıt paraya kadar birtakım mübadele araçları geliştirmiştir. Son dönemde bunlara dijital paralar da dahil olmuştur. Paranın icadı hayatı kolaylaştırmakla birlikte bazı dönemlerde alım gücünü kaybetmesi sebebiyle nominal ve reel değerlerinin farklılaşmasıyla sonuçlanan birtakım ekonomik krizlerin de odak noktasını oluşturmuştur. Makalede 17. ve 18. yüzyılda batılı klasik iktisatçılar tarafından ortaya atılan ve neoklasik iktisatçılar tarafından geliştirilen daha sonraki dönemlerde hem teorik hem de pratik olarak sistemleştirilen endeksleme ve etrafındaki tartışmalar ele alınmaktadır. Bu bağlamda kronolojik olarak endeksleme fikrinin batıda ortaya çıkışı, amacı ve türleri ile Hz. Peygamber döneminden başlayarak İslam iktisat tarihindeki benzer uygulamalar incelenmiştir. Bu kapsam endeksleme uygulaması hakkında erken ve klasik dönem fıkıhçılarının görüşleri, çağdaş İslam hukukçularının yorumları ve modern iktisatçıların değerlendirmeleri faiz, adalet, ğarar ve ekonomik gerekçeler başlıklarında mukayeseli olarak analiz edilmiştir. Makalede İslam hukukçularının maaş ve ücretlerin endekslenmesinde ittifak ederken karz ve bey akitlerinden doğan para borçlarının endekslenmesinde ihtilaf ettikleri tespit edilmiştir. Bu bağlamda faiz şüphesinin giderilememesi, haksızlıklara sebep olması, belirsizlikler içermesi ve iktisatçılar tarafından eleştirilmesi nedeniyle para borçlarının endekslenmesinin adil bir çözüm olmadığı, ihtiyatla yaklaşılması gerektiği sonucuna ulaşılmış mevcut sorunların giderildiği yeni bir sistemin geliştirilmesinin zaruri olduğu tavsiye edilmiştir.