Kırımlı Rif’at Efendi’nin Nazm-ı Rü’yâ ve Ta’bîrân-ı Rü’yâ Adlı Mesnevilerinde Ölüm Yaklaşımı

Abstract

İnsanoğlu için hayat kadar gerçek olan ölüm mefhumu insanlık tarihi boyunca anlaşılması, çözülmesi gereken bir mesele olarak görülmüştür. Ölümün mahiyeti, ölümden sonra ne olacağı, ölen insanın durumu, hayatiyeti sağlayan can/ruh ve beden ilişkisi; insanoğlunun zihnini sürekli meşgul etmiştir. Tek tanrılı dinlerde, çeşitli inançlarda ve felsefî düşüncelerde ölüm kavramı farklı şekillerde açıklanmıştır. Genel olarak insanın ölümle birlikte farklı bir âleme gittiği, orada varlığını devam ettirdiği; öldükten sonra varlığını sürdürmekte olduğu dünyada tekrar dirileceği inanış ve anlayışlarıdır. Her durumda ölüm insan için korkutucu, üzücü ve ürküntü verici olmuştur. İnsan hayatının, duygu ve düşünce dünyasının bir yansıması, bir ifadesi olan edebiyat ürünleri de insanın en önemli meselesi olan ölüm mefhumu karşısında ilgisiz kalmamış, yoğun bir şekilde edebî eserlerde terennüm edilmiştir. Ölüm konusu didaktik eserlerde insanı uyarmak, dikkatini çekmek maksadıyla tüm gerçekliği ile ifade edilirken sanat yönü olan eserlerde sembollerle veya üstü kapalı ifadelerle daha çok sezdirilmeye çalışılmıştır. Divan şiirinin son dönem temsilcilerinden olan Kırımlı Ebubekir Rif’at Efendi, divanında ölüm mefhumunu farklı nazım şekillerinde dile getirmekle birlikte yine divanında yer alan Nazm-ı Rü’yâ ve Ta’bîrân-ı Rü’yâ adlarıyla mesnevi nazım şekliyle kaleme aldığı manzumelerinde de işlemiştir. Şair, rüya kurgusuyla ölüm anını tasvir etmektedir. Ta’bîrân-ı Rü’yâ başlıklı mesnevide de ölümle ilgili durumları anlamlandırarak yorumlamaya çalışmaktadır. Şairin asıl maksadı ölüm konusundaki duygu ve düşüncelerini dile getirmektir. Çalışmada ölüm kavramının çeşitli inanç sistemlerinde, İslam inancında nasıl anlaşıldığı ve adı geçen mesnevilerde Rif’at Efendi’nin konuya nasıl baktığı incelenecektir.