Res communis w międzynarodowym prawie kosmicznym

Abstract

W literaturze zajmującej się tematyką międzynarodowego prawa kosmicznego staje się zauważalny spór w doktrynie dotyczący istnienia w niej zasady wspólnego dziedzictwa ludzkości, zwaną również jako res communis – rzecz wspólna. Wątpliwe jest zachowanie tej zasady w jej dotychczasowych ramach, ponieważ coraz więcej ekspertów dostrzega w niej przeszkodę dla realizacji inwestycji i hamulec wstrzymujący rozwój nowoczesnych technologii kosmicznych. W artykule wskazano argumenty obu stron toczącej się debaty nad przyszłością międzynarodowego prawa kosmicznego w kontekście doktryny res communis, co zostało zwieńczone konkluzją wspierającą tę doktrynę jako właściwe zabezpieczenie dla przyszłości eksploracji kosmicznych, a także zasygnalizowano konieczność wzięcia odpowiedzialności za wszelkie działania w przestrzeni kosmicznej dla korzyści przyszłychpokoleń. Niniejszy artykuł opisuje doktrynę res communis, jedną z najważniejszych zasad tworzących międzynarodowe prawo kosmiczne. W tekście została pokazana jej ewolucja, zmiana w postrzeganiu, począwszy od jej pojawienia się w prawie zwyczajowym, przez zawarcie jej w pierwszych traktatach regulujących działalność państw w przestrzeni kosmicznej, czyli Układzie o zasadach działalności państw w zakresie badań i użytkowania przestrzeni kosmicznej łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi z 27.01.1967 r. (dalej: Traktat kosmiczny z 1967 r.), aż do ostatecznego zdefiniowania w Układzie normującym działalność państw na Księżycu i innych ciałach niebieskich z 18.12.1979 r. (dalej: Układ Księżycowy z 1979 r.). Autor rozprawia nad znaczeniem zasady wspólnego dziedzictwa ludzkości w świetle planowanej działalności komercyjnej w przestrzeni kosmicznej. Wskazane zostałyumowy międzynarodowe tworzące międzynarodowe prawo kosmiczne, w których zaimplementowano tę zasadę. Doktryna res communis nie jest nowa w prawie międzynarodowym i ograniczona wyłącznie do przestrzeni kosmicznej. Jej zastosowaniemożna znaleźć w Konwencji jamajskiej z 10.12.1982 r. lub w przepisach regulujących status prawny Antarktydy.