Müstakil Konut Örneklerinden Adana Tırpani Konağı Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Osmanlı Devleti’nde 19. yüzyıl itibari ile yoğunlaşan modernleşme eğilimleri toplum yapısı, kent dokusu, mimari gibi pek çok alanda yeniliği beraberinde getirmiştir. Başta başkent İstanbul’da ve sonra ticari aktivitelerle kıyı kentlerinde kendini belli eden Batılı etkiler, gelişen ulaşım ağı ile Anadolu’nun farklı yerlerine yayılmaya başlamıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısında pamuk ticareti ile ön plana çıkan ve Mersin-Adana demiryolu hattının açılması ile bölgesel ticarette önemli bir konuma ulaşan Adana, kentsel açıdan da büyüme kaydetmiştir. Adana’da istasyon çevresi dönemin en gözde yerleşim yerleri olmuş ve yeni yapılaşma daha çok bu çevrede gelişim göstermiştir. Yeni yerleşim yerlerinde inşa edilmeye başlanan müstakil konutlar, cephe tasarımında görülen bir takım Batılı unsurlarla dikkat çekmiştir. Bu konutların güzel bir örneği olan Tırpani Konağı, Adana’da fabrikaları ile ün salan Havace Tırpani tarafından 20. yüzyıl başlarında yaptırılmıştır. Günümüze sağlam olarak ulaşan yapı, bu makalede mimari ve süsleme özellikleri ile detaylı olarak tanıtılmaya çalışılmıştır. Çatı katı dâhil olmak üzere 27 odadan meydana gelen konağı farklı kılan özelliklerin daha çok dış cephede toplandığı tespit edilmiştir. Ana cephede balkon kullanılarak dışa açılan konak, iyon başlıklı sütunları, cepheleri süsleyen plasterleri, kademeli silmeleri ve çatı katındaki yazlık odaları ile dönem konutları içerisinde ayrışmıştır. Yapılan bu araştırma ile konağın plan şeması ile geleneksel anlayıştan kopmadığı fakat süsleme özellikleri açısından son dönem Osmanlı mimarisinde etkin olan Avrupai öğeleri taşıdığı belirlenmiştir.