O długim trwaniu antologii na przykładzie „Speculum exemplorum”

Abstract

Artykuł omawia kwestię długiego trwania trzech antologii nowołacińskich. O ich ogromnej popularności w Europie przez cały okres nowożytny zadecydowały nie tylko zawartość, ale przede wszystkim użyteczność wynikająca z prostej i jasnej struktury, pozwalającej na łatwe odnajdywanie treści. Zbiory cytatów, takie jak Manipulus florum Tomasza z Irlandii czy Polyanthea, nie tyle trwały powielane w kolejnych dodrukach, ile żyły dzięki ciągłym zmianom, jakie wprowadzali kolejni redaktorzy uzupełniający i korygujący materiał, a także modyfikujący układ treści oraz porządkujący je z pomocą kolejnych użytecznych indeksów. Na tym tle wyróżnia się kompendium kaznodziejskie zatytułowane Speculum exemplorum. Mimo swej średniowiecznej proweniencji odrodziło się dzięki redakcji jezuity Joannesa Majora. Wciąż drukowane i poszerzane zyskało też nową odsłonę za sprawą tłumaczenia Szymona Wysockiego, które dzięki kolejnym wydaniom i nowym redakcjom nie tylko stało się ważnym i długotrwałym zjawiskiem w literaturze staropolskiej, ale też otworzyło drogę adaptacjom w językach wschodniosłowiańskich.