Znaczenie przywództwa kooperatywnego w Unii Europejskiej w świetle teorii neoliberalnego instytucjonalizmu

Abstract

Model przywództwa kooperatywnego jest rozwiązaniem alternatywnym wobec przywództwa rozumianego w kategoriach dominacji, hegemonii czy narzucania własnej woli politycznej pozostałym podmiotom uczestniczącym w układzie wzajemnych powiązań. Specyfika systemu politycznego Unii Europejskiej nadaje duże znaczenie zarówno mechanizmom międzyrządowym, jak i ponadnarodowym, natomiast kluczową rolę w kształtowaniu tego systemu nadal odgrywają państwa członkowskie. Mimo że postanowienia traktatowe zagwarantowały formalną równość państw, znaczenie Niemiec jako nieformalnego lidera Wspólnoty staje się coraz częściej przedmiotem politycznej debaty o UE. Uwzględniając założenia neoliberalnego instytucjonalizmu związane zarówno z kluczową pozycją państw, jak i dużym znaczeniem instytucji gwarantujących przejrzystość ich działań, a także biorąc pod uwagę długotrwałe korzyści ze współpracy, w artykule zdefiniowano pojęcie przywództwa w kontekście zachowań kooperacyjnych państwa. Przyjęte ramy metodologiczno-teoretyczne pozwoliły na szczegółową analizę wpływu Niemiec w UE, zwłaszcza na polu działań dyplomatycznych. Celem artykułu było określenie głównych wyznaczników roli Niemiec jako lidera UE, który swoje przewodnictwo opiera na współpracy z innymi państwami członkowskimi, uznając i respektując rozwiązania instytucjonalne, które ograniczają możliwość realizacji indywidualnych priorytetów i gwarantują przejrzystość działań na rzecz wspólnych interesów, a w dłuższej perspektywie legitymizują rolę państwa jako nieformalnego lidera, który reprezentuje wynegocjowane na forum instytucji wspólne stanowisko. Wykorzystując metodę instytucjonalno-prawną, metodę badań zastanych oraz studium przypadku (negocjacje pokojowe w ramach formatu normandzkiego), zweryfikowano główne założenia i potwierdzono, że wyznacznikiem przywództwa Niemiec jest nie tylko potencjał polityczny i gospodarczy, ale także zdolność do współpracy i dostarczanie informacji instytucjom UE na temat działań w zakresie realizacji priorytetów Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Podejście oparte na respektowaniu wspólnych interesów i przejrzystości działań wzmocniło wizerunek Niemiec jako lidera UE.