Na rozdrożu

Abstract

Na rozdrożu. Praktyka środkowoeuropejskich warsztatów witrażowych wobec nowych wyzwań malarskich na przykładzie Krakowa (około 1380–1440) Analizując relacje malarstwa witrażowego do innych sztuk wizualnych około roku 1300 Robert Suckale określił styl ówczesnego malarstwa, oparty na silnym kontraście barw i dominującej roli konturu, mianem „Glasstil”, zwracając uwagę na wiodącą, stylotwórczą rolę malarstwa witrażowego. Postawił też tezę, że rozpoczynający się ok. 1320–1330 zwrot w sztuce na północ od Alp, będący wynikiem impulsu płynącego z Italii, doprowadził najpóźniej około połowy XIV w. do zmiany dotychczasowych relacji między sztukami, w wyniku czego malarstwo witrażowe straciło swoją pozycję na rzecz malarstwa tablicowego. Odtąd to ono nadawać zaczęło ton rozwiązaniom w zakresie stylu. Teza Suckalego jest być może uproszczeniem, niemniej faktem jest, że w tym okresie twórcy witraży stanęli wobec ogromnego wyzwania stawianego przez przejętą z południa tendencję do realistycznego odtwarzania rzeczywistości. Malarstwo witrażowe Europy Środkowej Witraż szczególnie dobrze nadaje się do egzemplifikacji powyższego zjawiska. Malarstwo końca XIV i początku XV wieku posługiwało się miękkim modelunkiem, którego przełożenie na medium witrażowe było wyzwaniem wymagającym sięgnięcia po nowe rozwiązania. Pytanie, na które postaram się odpowiedzieć w proponowanym artykule, brzmi: Jakie rozwiązania, w odniesieniu do techniki witrażowej, stosowali szklarze, aby zaspokoić potrzebę przełożenia na witraż walorów tonalnych nowego malarstwa, i skąd te rozwiązania się wzięły? Malarstwo tablicowe nie było w tym względzie odpowiednim wzorcem. O wiele bardziej odpowiednich strategii dostarczały, rozwijające się wówczas prężnie, techniki rysunkowe. Zamierzam przyjrzeć się bliżej tym zależnościom, biorąc za przykład sztukę stolicy Królestwa Polskiego.