Rola filmów w kształtowaniu właściwych postaw wobec jąkania się. Refleksje z polskich projekcji filmu When I stutter

Abstract

Na tle innych zaburzeń mowy jąkanie nie wykazuje wysokiej frekwencji. Dotyczy jednak osób w różnym wieku z różnych środowisk, żyjących w różnych czasach i miejscach. Dla osób z nim się zmagających często stanowi źródło frustracji i stresu. Niestety – jak wykazują badania – w całym społeczeństwie poziom wiedzy na temat jąkania nie jest zbyt wysoki, a osoby mówiące niepłynnie często doświadczają negatywnych reakcji społecznych (wyśmiewanie, drwina, niska ocena ich potencjału). Potwierdzają to badania z wykorzystaniem wystandaryzowanych narzędzi: POSHA-S/C oraz POSHA-S-Child. Do przyczyn upowszechniania się stereotypowego obrazu jąkania i mitów na ten temat zaliczyć można m.in. portretowanie tego zjawiska w filmach fabularnych. Należy mieć jednak nadzieję, że powstające w ostatnich latach filmy dokumentalne mogą przyczynić się do zmiany tego obrazu.W niniejszym artykule podjęto próbę oceny, czy skonfrontowanie studentów z treścią pełnometrażowego filmu dokumentalnego o jąkaniu (When I stutter – „Czasami się jąkam”) może wpłynąć na zmianę percepcji tego zjawiska wśród respondentów, a przede wszystkim na zmianę postaw społecznych wobec jąkania i na zmianę stereotypowego postrzegania osób jąkających się. Badania metodą sondażu diagnostycznego przeprowadzono na grupie 158 studentów z dwóch polskich uczelni (Uniwersytet Rzeszowski i Państwowa Uczelnia im. Stefana Batorego w Skierniewicach). Ankietowani wypełnili kwestionariusze przed projekcją filmu i po niej. Wyniki przeprowadzonych analiz jednoznacznie pokazały zmianę postaw wobec osób jąkających się. Respondenci przed wydarzeniem uznawali, że istnieją liczne ograniczenia w wykonywaniu wielu zawodów (głównie logopedy, nauczyciela i aktora), po spotkaniu zmienili zdanie na ten temat – większość nie widziała już żadnych ograniczeń. Przed projekcją 2/3 ankietowanych uznało jąkających się za nerwowych, nieśmiałych i zalęknionych, po obejrzeniu filmu dominowały opinie, że są oni przede wszystkim odważni i wrażliwi. W ankiecie PRE respondenci sugerowali, że jąkający się powinni wkładać więcej wysiłku w pracę nad swoją mową, po projekcji takich sugestii było zdecydowanie mniej, a dominowały stwierdzenia o akceptacji i pochwałach.Wszyscy uczestnicy spotkań podkreślali potrzebę upowszechniania filmów oraz organizowania wydarzeń przybliżających problemy osób zmagających się z jakimikolwiek ograniczeniami. Wyniki badań (zarówno tych zaprezentowanych w artykule, jak i innych dostępnych w literaturze przedmiotu) pozwalają wysnuć tezę, że film – jako medium ogólnodostępne i stosunkowo łatwe w odbiorze – może odgrywać znaczącą rolę dla zmiany postaw wobec osób zmagających się z rozmaitymi zaburzeniami. Nie tylko zatem można, ale wręcz trzeba go wykorzystywać dla podniesienia wiedzy społeczeństwa o różnych zaburzeniach, chorobach, niedyspozycjach.