Status kobiety w polskiej kulturze ludowej. Szkic antropologiczny

Abstract

Podejście zawierające pewną dozę sceptycyzmu było jedną z podstawowych wartości cechujących antropologów i etnologów zajmujących się rekonstruowaniem społeczno-kulturowej mozaiki wyobrażeń. Chociaż nie explicite. Mimo to niewiele miejsca poświęcali oni kwestii kobiecej w kulturach tradycyjnych, w tym w polskiej kulturze ludowej. Choć wydawałoby się, że antropologia i etnografia posiadają szczególne predyspozycje do badania tego typu zagadnień. Tradycyjny światopogląd opierał się w dużej mierze na zasadzie analogii, która wprowadzała dychotomiczne rozróżnienie wszelkiego istnienia; w tym także ludzi na istoty znane – swoje i nieznane – obce. Inną, ale równie istotną kwestią, był podział ze względu na uwarunkowania anatomiczne i płeć. Wartościowane dodatnio w przypadku mężczyzny i negatywnie u kobiety. Na biologicznych cechach opiera się skomplikowana i trudna do pobieżnej interpretacji konstrukcja społecznych i kulturowych dyrektyw. Fizjologiczne różnice stanowiły fundamentalną zasadę różnorodnych klasyfikacji. Jednocześnie otoczone były najróżniejszymi mitami, opowieściami, przesądami, wierzeniami czy wreszcie działaniami. Z jednej strony rozbudowywały rytuały magiczne na polskiej wsi, a z drugiej, powodowały niezrozumienie rzeczywistego znaczenia. Wszystkie obrzędy, rytuały, działania magiczne, które w bezpośredni lub pośredni sposób związane były z człowiekiem, dawały sprowadzić się do jednego systemu myślowego – prowadzącego od kategorii śmierci i orbis exterior, przez