Pomiędzy polemiką a deskrypcją. Mieczysława Jastruna „literacka” antropologia dzieciństwa (na przykładzie wspomnień i opowiadania Wychowanie prowincjonalne)

Abstract

PPrzedmiotem studiów empirycznych są w tym artykule teksty wspomnieniowe i opowiadanie Mieczysława Jastruna Wychowanie prowincjonalne, odsyłające czytelnika do okresu dzieciństwa pisarza. Główną tezą artykułu jest założenie, że Jastrun w swojej twórczości stworzył swój własny, spójny i złożony obraz (wzorzec, model) dzieciństwa jako takiego, stąd można go określić metaforycznie mianem przedmiotu jego indywidualnej „antropologii literackiej”. Ponadto zakłada się, że wobec ogólnie powielanego wizerunku dzieciństwa we współczesnej (nowoczesnej) literaturze i kulturze, a także tego, który jest obecny w tradycji, pisarz przyjmuje dwie postawy: polemiczną, gdy wchodzi w swoich refleksjach w spór z niektórymi składnikami tego wizerunku, i deskrypcyjną, w szczególności autopsyjną (tu dostrzegamy brak polemiki, dążenie do odzwierciedlenia ogólnych mniemań na temat dzieciństwa – potwierdzone we własnych biograficznych, chłopięcych przeżyciach). Metodologia tego artykułu została więc oparta na wyjaśnieniu relacji pomiędzy gestem polemicznym i tendencją opisową (zawieszeniem polemiki). Zwraca się w artykule uwagę, że tak tekst wspomnieniowy, jak i opowiadanie prowadzą czytelnika do tego samego prototypu pamięciowego, na co wskazują istotne podobieństwa między nimi (postaci, miejsca zdarzeń, punkty ich widzenia, nawet te same zwroty językowe).