Osmanlı Döneminde Diyarbakır’da mûsikî kültürü ve mûsikîşinaslar

Abstract

Selcuklular zamaninda Anadolu’da temelleri atilan Turk makam musikisi, Osmanlilar doneminde ilerleme kaydetmistir. Ozellikle XVI. ve XVII. yuzyilda Anadolu’da Turk makam musikisi, hem bestekârlik hem de icrâ alaninda buyuk bir gelisme gostermistir. Bu cografyada yuzlerce musikisinâs yetismistir. Osmanli baskenti Istanbul basta olmak uzere, “Kucuk Istanbul” olarak isimlendirilen Diyarbakir da bu donemde musiki alaninda mumbit bir yer olmustur. Bu donemde Istanbul disinda kayda deger sayida musikisinasin yetistigi merkezlerden biri Diyarbakir’dir. Şeyhulislâm Mehmed Es’ad Efendi’nin (o. 1753) XVI. ve XVII. yuzyilda yasamis yuz kadar bestekârin biyografisini ihtiva eden Turk Musiki tarihinde yegâne “Musikisinâslar Tezkiresi” olarak kabul edilen Atrâbu’l-Âsâr adli kitabinda Diyarbakirli sekiz musikisinâsin hayati hakkinda bilgi verilmektedir. Osmanli padisahlarindan Sultan IV. Mehmed (1648-1688) ve Sultan III. Ahmed (1703-1730) donemlerinde Diyarbakir’da meshur olan sekiz musikisinas sunlardir: Ahmed Verdi Celebi, Cemen-zâde Mehmed Celebi, Cuvaldiz-zâde Ismail Celebi, Mahmud Celebi, Seyyid Nuh Celebi, Şehlâ Mustafa Celebi, Şeyh-zâde Ahmed Efendi ve Yahya Celebi’dir. Farkli meslek gruplarina mensup mezkur musikisinaslar, Osmanli doneminde Diyarbakir’da Turk musikisinin nazariyat, bestekârlik ve hânendelik alanlarinda sohret sahibi olmuslardir.