(Güney Azerbaycan) Urmiye ağzında fiillerin birleşik çekimi ve -(y)(A)rdlA(r) biçimi

Abstract

Urmiye agzinin fiil birlesik cekimi, bagli oldugu dil alanina, dil iliskilerine ve kendine ozgu sistemine gore sekillenmistir. Urmiye agzinda birlesik kipli fiillerin hikâyesi ve rivayeti yer almaktadir. Gorulen gecmis zaman ve emir kipi haric, butun kiplerin hikâye birlesik cekimi vardir. Rivayet birlesik cekimine sadece 3. sahislarda rastlanmaktadir. Birlesik kipli fiillerin sarti ise Urmiye agzinda kalmamistir. Bunun yerine Farscadaki es degerlerine benzer yapilar kullanilmaktadir. Urmiye agzinda yer alan -(y)(A)rdlA(r) bicimi, genis zaman kipinin hikâyesi icin kullanilmaktadir. Bu bicim, heceleme isleyisi sonucunda olusmustur. Fiillere -(y)(A)rdIlAr bicimi getirildiginde -dI ekinin bulundugu acik hecedeki /i/ ~ /i/ unluleri dusmektedir. Geriye kalan -d unsuru ise hece kuramadigi icin bir onceki heceye katilmaktadir. Unluyle biten tek heceli fiillerde -(y)(A)rd-lA(r); unluyle biten cok heceli fiillerde fiilin son hecesinin de alinmasiyla -(KV)rd-lA(r) sekillerinde bir bolumlenme olmaktadir. Unsuzle biten fiillerde ise fiilin son unsuzunun de heceye katilmasiyla -(K)Ard-lA(r) seklinde bolumlenme olmaktadir. Bunun sonucunda da unsuz-unlu-unsuz-unsuz dizilisinde bir hece meydana gelmektedir. Ortaya cikan bu hece, kelimede vurguyu da uzerine almaktadir.