Ceneviz Konsolos Mektuplarına Göre 1660-1680 Arasında Hollandalı Tüccarların Osmanlı Limanlarındaki Faaliyetleri

Abstract

Osmanli tarihi arastirmalarinda Avrupa devletlerinin arsivlerinin onemi oldukca buyuktur. Bunlardan biri olan Cenova Devlet Arsivi’nde (Archivio di Stato di Genova) Osmanli Devleti ile bilgi veren belge sayisi azimsanmayacak kadar fazladir. Bu belgelerden bazilari Osmanli limanlarina ticari ve siyasi iliskiler baglaminda gelen Avrupali Devletlerden biri olan Hollandalilari da ilgilendirmektedir. XVII. yuzyilin birinci ceyreginde ilk ahidnâmeleri elde etmeleri ile baslayan Osmanli-Hollanda iliskileri daha sonraki donemlerde artarak devam etmistir. Ozellikle Izmir ve Istanbul uzerinden yuruyen ticaret son derece onemlidir. Iliskiler ekonominin yanisira siyasi ve askeri baglamda da ilerleme kaydetmistir. Ozellikle bu durum, Girit Savasi’nin devam ettigi bir donemde Hollandali tuccarlarin gemilerinin kiralanmasi sirasinda daha net ve acikca kendisini gostermistir. Bu hususlar Izmir ve Istanbul gibi onemli Osmanli merkezlerinde gorev yapan Ceneviz Konsoloslarinin mektuplarina da yansimistir. Nitekim, XVII. yuzyilin ikinci yarisinda Istanbul’da gorev yapan Durazzo, Sinibaldo Fieschi, Agostino Spinola, Pompeo Giustiniani ile Izmir’de gorev yapan Giovanni Luigi Gentile, Ottavio Doria, Garibaldo, Luigi Cartabono bunlardan bazilaridir. Mezkur konsoloslarin ve elcilerin verdikleri bilgilere gore Girit Savasi sirasinda ozellikle Hollandali tuccarlar Istanbul ve Izmir limanlarini son derece aktif olarak kullanmaktadirlar. Nitekim, Gabatto, Bartogliati, Giorgio Bloma ve Isaach de Bois adli Hollandali tuccarlarin faaliyetleri bunu teyit etmektedir. Bu ticaret icerisinde ozellikle Osmanli limanlarina getirdikleri kalp sikkeler ve paralar ile kumaslar son derece onemlidir. Ticari faaliyetleri sirasinda zaman zaman Garp Ocaklari korsanlarindan dolayi tehlikeler de yasamaktadirlar. Bu nedenle Osmanli limanlarina konvoylar halinde gelmeyi tercih etmektedirler. Ayrica su da belirtilmeli ki Girit’in zabti icin Osmanli ile Venedik arasinda meydana gelen savaslar Hollanda’nin Izmir’de odaklanan ticaretini olumsuz yonde etkilemektedir. Bu gibi hususlarin sayisini arttirabilecek olsak da resmin butununu aydinlatan bazi ornekler uzerinden bir degerlendirme yapilacaktir. Calismamizin temel kaynagini Cenova Devlet Arsivi’ne ait konsolos mektuplari ve raporlari ile Ingiliz Milli Arsivi’ndeki State Papers kolleksiyonunda bulunan defterler teskil edecektir.