Pestycydy – zakres i ryzyko stosowania, korzyści i zagrożenia. Praca przeglądowa

Abstract

Pestycydy, stosowane powszechnie w rolnictwie w celu zapewnienia wysokiej jakości plonu, a także po to, by ograniczyć straty związane z występowaniem szkodników oraz chwastów na plantacjach uprawnych, miały służyć człowiekowi. Jednak, mimo niewątpliwych zalet tych związków, stosowanie ich przez dłuższy czas wiąże się z dużymi kosztami, ponieważ prowadzi do kumulacji pestycydów we wszystkich elementach środowiska – glebie, powietrzu, wodach powierzchniowych i gruntowych, co stanowi poważne zagrożenie dla organizmów niebędących przedmiotem zwalczania, czyli pożytecznych mikroorganizmów glebowych, owadów, ptaków, ryb, ssaków, roślin, a także dla człowieka. Pestycydy obecne w ludzkim organizmie powodują zmiany mutagenne, teratogenne i nowotworowe. Zaburzają gospodarkę hormonalną i enzymatyczną organizmu, są przyczyną chorób układu oddechowego, trawiennego, limfatycznego, jak również chorób skórnych. Substancje te charakteryzują się także działaniem embriotoksycznym i mogą powodować upośledzenie rozrodu i rozwoju płodu. W celu zapewnienia bezpieczeństwa żywności dla konsumentów oraz ochrony zdrowia i życia ludzkiego wiele krajów na całym świecie wprowadziło program monitoringowy i urzędową kontrolę żywności dotyczącej zawartości zanieczyszczeń, w tym pestycydów, zgodnie z najwyższymi dopuszczalnymi poziomami tych związków. W związku z korzyściami ekonomicznymi, jakie wynikają z zastosowania pestycydów, należy rozważyć, jaki jest stosunek strat do korzyści. Ze względu na duże trudności w pełnej ocenie zagrożeń stosowania środków ochrony roślin dla zdrowia i życia ludzkiego wszystkie działania dotyczące stosowania pestycydów powinny opierać się na ocenie naukowej, a nie na względach komercyjnych. Ciągłe poszukiwanie nowych pestycydów wynika z weryfikacji korzyści i zagrożeń związanych ze stosowaniem pestycydów oraz z faktu uodparniania się agrofagów na niektóre substancje, co skutkuje małą skutecznością zabiegów. Pomimo wycofania wielu środków stosowanych w ochronie roślin ciągle aktualne są badania nad oceną ryzyka zdrowotnego, wynikającego z kumulacji tych substancji w środowisku czy nielegalnego stosowania zakazanych preparatów.