Bir Şerhin Hikayesini Kovalarken Bir Hikayenin Şerhini Bulmak: Aḥmed b. Maḥmūd el-Ḥalebī’nin Şerḥu’l-Cevāhiri’l-Muḍīʾe’si ve Nesīmī’nin Öldürülüşüne Tanıklığı

Abstract

Bu makale, manzum bir kelam metninin Memluk Turk Devleti’nin son yuzyilinin basinda Halep’te yazilan serhini konu edinmektedir. Şerhe konu olan manzum metin, Ḥanefī-Māturīdī kelam geleneginin yayimlanmis en uzun Arapca akaid manzumesi olan Imāmzāde el-Buḫārī’nin (o.573/1177) ʿUḳūdu’l-ʿAḳāʾid fī Funūni’l-Fevāʾid isimli 770 beyitlik eseridir. Adi gecen manzumenin, 823 (1420) yilinda Halepli bir Ḥanefī alim olan Aḥmed b. Maḥmūd b. Suleymān (9./15.yy.) tarafindan Şerḥu’l-Cevāhiri’l-Muḍīʾe basligiyla yapilan serhi; gerek ʿImāduddīn en-Nesīmī’nin (o.823/1420) katledilmesi hakkinda oldukca net bilgiler vermesi ve gerekse Ḥurūfīligin Nesīmiyye kolundan bahseden ilk metin olmasi acisindan ayri bir oneme sahiptir. Soz konusu serhin tahkiki, bir yuksek lisans tezi kapsaminda bilimsel metotlara riayet edilmeden yapilmis; sonucta hem manzume hem de serhi baska kisilere nisbet edilmistir. Bu yazida, ilkin ana metin ile serhinin yazarlarinin kimligini tespit etme surecinde yasadiklarimiz hikayelendirilmeye calisilmis, ardindan serhin muhtevasi kelami ve siyasi acidan tahlil edilmis, son olarak da Nesīmiyye hareketinin Memluk cografyasindaki varlik zemini ve bunun serhteki izdusumu ele alinmistir.