İlk Dönem Eş‘arî Kelâmında Müteşâbih Âyetlerin Te’vili Sorunu

Abstract

Es‘ari kelâminin kurucusu Ebu’l-Hasan el-Es‘ari olup ortaya koydugu esaslar, Ibn Furek ve el-Bâkillâni ile yaklasik bir asir sonrasinda erken donem olarak tesekkulunu tamamlamistir. Bu minvalde Es‘ari ve ilk donem ikinci kusak talebeleri, naslarin zahirine bagli kalmislardir. Ozellikle kelâm tarihinde ayrismalara sebep teskil eden mutesâbih âyetler konusunda te’vil cihetine gitmemislerdir. Bu donem Es‘ari âlimler, Allah’in sifatlari ve ozellikle haberi sifatlar hususunda âyetleri te’vil etmekten sakinmislardir. Onlar, sadece lugat olarak bu sifatlari anlamaya calismis, bunlarin mahiyetleri hakkinda sessiz kalmislardir. Yine Kelâm tarihinde onemli bir tartisma olan kelâmullah’in yaratilmisligi ve Allah’in gorulmesi meselelerinde Mu‘tezile’nin aksi olarak; âyet ve sunnetten deliller sunarak Kur’ân’in mahluk olmadigini ve onun kadim bir kelâm oldugunu, yine ru’yetullah konusunda Allah’in kiyamette gorulecegini soylemislerdir. Sonuc olarak ilk donem Es‘arilik’te, Mu‘tezile’nin akilci yontemle naslari te’vil etmesine tepkisel bir yaklasimin oldugu acikca gorulur. Erken donem Es‘ari kelâminda, mutesâbih âyetlerin te’vilinde lugavi anlamin disina cikilmamasina ve nassin zahirine bagli olarak selef cizgisinde konularin anlasilmasi ve yorumlanmasina onem verilmistir.