صوریسازی روابط مفهومی در سطح جمله از منظر زبانشناسی ریاضی

Abstract

پژوهش حاضر درصدد بررسی امکان ارایة برگردان صوری برای روابط مفهومی در سطح جمله است و این مهم را با به‏کارگیری منطق ریاضی به ویژه منطق محمول‏ها در محدودة نمونه‏های کارآمد برای زبان فارسی انجام می‏دهد. به این ترتیب که ابتدا روابط مفهومی در سطح جمله که شامل «استلزام معنایی»، «تضاد معنایی»، «استنتاج» و «پیش‏انگاری» است، معرفی می‏شود و سپس، به‌وسیلۀ ابزارهای صوری منطق‏دانان و به ویژه منطق محمول‏ها برای هر کدام از قاعده‏ها برگردان صوری به­دست داده می‏شود. در گام بعد، تبعیت هر رابطة مفهومی از برگردان صوری متناظر با آن نشان داده می‏شود و در پایان کارآیی هر قاعده با مثال‏هایی از زبان فارسی ارزیابی می‏شود. لازم به ذکر است که به­نظر نگارنده، رابطة مفهومی «هم‏معنایی» را نمی‏توان صوری‏سازی کرد. آن هم به یک دلیل عمده و آن این است که اساسا نمی‏توان هیچ دو جمله‏ای را در معنی‏شناسی زبانی «هم‏معنی» فرض کرد و بر این باور بود که می‏توان به شکلی صوری ساخت گزاره‏ای دو جمله را به دست داد.