Graduał żarnowiecki

Abstract

Na Graduał żarnowiecki składają się cztery XV-wieczne rękopisy nutowe przechowywane w klasztorze benedyktynek w Żarnowcu na Pomorzu. Całość stanowią dwa pełne komplety tekstów. Jako kopistka w kolofonach wymieniona jest mniszka Małgorzata Koelers znana także z innych źródeł. Fundatorkami były Gertruda Koelers z Elbląga i jej córka. Autorka podaje szczegółowy opis poszczególnych tomów manuskryptu, zarówno cech formalnych, jak i treściowych. Na tej podstawie analizuje następujące zagadnienia: jakich świętych czciła wspólnota żarnowieckich cysterek, jakie były dalsze losy graduału oraz jego przydatność w późniejszych wiekach. Benedyktynki z Żarnowca czciły w ciągu roku 115 świętych. Zastanawiająca jest niewielka liczba popularnych świętych z zakonów żebrzących (tylko troje). Brak między innymi św. Klary i św. Dominika. Jedynie w dopisku pojawia się postać św. Franciszka z Asyżu. Brakuje również św. Jadwigi. Na podstawie analizy treści graduału (odnośnie obchodzonych świąt) autorka konstatuje, że jest on przykładem wskazującym na opieszałe realizowanie zarządzeń władz centralnych zakonu (kapituły generalnej). Analiza adnotacji sporządzonych po 1689 r. (decyzja biskupa kujawskiego o przekazaniu klasztoru benedyktynom sprowadzonym z Chełmna, w efekcie której antyfonarze miały trafić do cystersów w Oliwie) prowadzi autorkę do wniosku, że rękopis nie został przekazany do Oliwy i mógł służyć w Żarnowcu do śpiewu jeszcze do końca XVII. Obecnie manuskrypt jest poddawany zabiegom konserwatorskim w Toruniu.