El-Cessas’ın Usul Anlayışında Lafız türleri ve Diyagramatik Bir Taksim Önerisi

Abstract

Bu çalışma, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Razī el-Ceṣṣāṣ’ın (ö.370/981) Şerḥu’l-Cāmiʿi’l-Kebīr, Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥāvī, el-Fuṣūl fi’l-Uṣūl, Aḥkāmu’l-Ḳur’ān ve Şerḥu Edebi’l-Ḳāḍī eserlerinde geçen lafız türlerinin incelenmesini konu edinmiştir. Bu amaçla sırasıyla muḥkem, müteşābih, ẓāhir, müşterek, hakikat, mecāz, ṣarīḥ, kināye, muṭlaḳ, muḳayyed, mübhem, ʿumūm, ḫuṣūṣ, naṣṣ, mücmel ve müfesser lafız türleri mahiyetleri ve birbirleriyle ilişkileri üzerinden ele alınmıştır. Devamında, bu incelemede sırasında tespit edilen, el-Ceṣṣāṣ’ın lafız türlerine yaklaşımına ilişkin bazı ilke ve sonuçlar ayrı bir bölüm altında paylaşılmıştır. Son olarak el-Ceṣṣāṣ’ın usul anlayışında yer alan lafız türleri diyagramatik bir taksim üzerinden açıklamalı olarak sunulmuş, taksime ilişkin bazı yorum ve çıkarımlarda bulunulmuştur.