Erîke Hadîsi’nin Bütünsel Yaklaşım Yöntemiyle Tespiti

Abstract

Bu makalede, tarafimizdan daha once doktora tezi olarak sunulan Butunsel Yaklasim yontemi kullanilarak “Erike Hadisi” diye adlandirilan ve Hz. Peygamber’e nispet edilen “أيحسب أحدكم متكئا على أريكته, قد يظن أن الله لم يحرم شيئا إلا ما في هذا القرآن” “Sizden biriniz koltuguna yaslanmis bir halde, Allah’in bu Kur’an’da haram kildigi seylerden baskasini haram kilmadigini mi zannediyor?” seklindeki sozlerin lafiz veya mana olarak yer aldigi rivayetler Uygulama Kapsami kabul edilerek bir Kurgu yapilmistir. Bu Kurgu neticesinde Hz. Peygamber’in Ḫayber Gazvesi sirasinda ordusuyla ilk fethettigi kalelerden birinin sakinleri olan Yahudilerle, hurma ve diger meyvelerin senelik mahsulunun yarisi karsiliginda canlari ve mallarinin emniyette olacagina dair bir anlasma yaptigi, ancak bu anlasmadan sonra ordu icinde aclik ceken bazi sahabilerin Yahudilere ait ehli esekleri kesip pisirmeye basladiklari, onlarin evlerine, sogan ve sarimsak tarlalarina girerek yagmaladiklari (nuhbe), kadinlarla mutʿa yapmaya calistiklari ve muhtemelen aralarinda cikan anlasmazliklardan dolayi bazi kadinlari darp ettikleri icin Yahudilerin Hz. Peygamber’e bu durumdan sikayet ettikleri tespit edilmistir. Şikayetin hakli oldugunu yerinde musahede eden Hz. Peygamber, haram oldugunu soyleyerek ehli esek etlerinin pisirildigi kazanlarin icindekileri dokturmus ve bir munadi araciligiyla Muslumanlarin bir araya toplanmalarini emretmistir. Bu sirada, Kur’an’da boyle bir haram olmadigina dair kendisine yoneltilen itirazlarla karsilastigi anlasilan Hz. Peygamber, toplanan sahabeye bir konusma yapmistir. Bu konusmasinda, fethedilen kalenin sahibi olan Yahudilerle bir anlasma yaptigini, onlarin canlari ve mallarina dokunulmayacagina dair kendilerine teminat verdigini hatirlattiktan sonra o Yahudilerin evlerine izinsiz girmenin, mallarini rizalari olmadan almanin Allah’a ve ahiret gunune inanan bir kimseye helal olmayacagini soylemistir. Bu tespitler neticesinde, Hz. Peygamber’in Ḫayber’de ehli esek etini haram kilmasi, mutʿayi yasaklamasi ve sogan-sarimsak yiyenleri uyarmasinin, sahabeden bu fiilleri isleyenlerin Ḫayber’de bazi Yahudilerle yaptigi anlasmaya aykiri davranmalarindan kaynaklanan mukayyet idari kararlar oldugu, bu sebeple butun ehli eseklerin etinin degil, o gun Ḫayber’de anlasma yapilan Yahudilere ait ehli eseklerin etlerinin haram kilindigi, mutʿanin genel olarak degil, oradaki kadinlarla yapilmasinin yasaklandigi, her zaman sogan-sarimsak yiyenlerin degil, mezkur Yahudilerin sogan ve sarimsaklarini yagmalayarak yiyenlerin uyarildigi sonucuna ulasilmistir.