Depremden Zarar Görebilirlik Boyutunu Etkileyen Faktörlerin Derecelendirilmesi

Abstract

Afetler geniş kapsamlı sosyal, fiziksel ve ekonomik zararlara neden olan insan veya doğa kaynaklı olaylardır. Deprem büyük yıkımlara neden olan maddi ve manevi ciddi zararlar veren en önemli afetlerden biridir. Depremin neden olacağı hasarların belirlenmesi ve hasarları engellemeye yönelik gerekli önlemlerin alınması zarar boyutunun azaltılmasında önemli bir adımdır. Bu çalışmada depremden zarar görebilirliğe etki eden faktörler literatür taraması ve uzman görüşleri ile belirlenir. Ana ve alt başlıklarda belirlenen zarar görebilirliğe etki eden faktörler etki boyut ve ilişkilerine göre açıklanır. Deprem risk planlamasının yapılması ve önlemlerin alınması için faktörlerin öncelik sıralaması yapılır. Öncelik sıralaması depremden önce, deprem sırasında ve depremden sonra olası maddi ve manevi zarar boyutunu en aza indirmede yardımcı olur. Çok kriterli karar verme problemi olarak tanımlanan problemde depremden zarar görebilirliği etki eden faktörler analitik hiyerarşi prosesi (AHP) ile yapılandırılır ve ikili karşılaştırma matrisleri (İKM) ile değerlendirilir. Ana ve alt faktörler ikili karşılaştırılarak faktörlerin öncelik değerleri elde edilir. Yapısal, çevresel ve sosyal ana faktörlerden yapısal faktörlerin önemi ön plana çıkarken sosyal faktörlerden nüfus yoğunluğu dışındaki faktörler sıralamada son sıralarda yer alır. Çevresel faktörlerden faylara uzaklık ve jeolojik yapının önemi vurgulanır. Yapısal faktörler ile çevresel faktörlerin beraber dikkate alınması depremden zarar görme ölçüsünü önemli ölçüde azaltacağı görülür. Depremden zarar görebilirliği azalmak için tüm faktörlerin bütünsel olarak ele alınması gerekliliği dikkat çeker.