Prawo do apelacji w postępowaniu cywilnym

Abstract

Konstytucja RP gwarantuje stronom, że postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne (art. 176 ust. 1). W ten sposób nałożono na ustawodawcę obowiązek stworzenia nie tylko hierarchicznego systemu wymiaru sprawiedliwości, lecz także zagwarantowano stronom prawo do odwołania się do sądu drugiej instancji od niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji. Ponieważ ustawodawca art. 176 ust. 1 Konstytucji RP nie dopuszcza żadnych wyjątków od zasady dwuinstancyjności, niezgodne z Konstytucją RP było wprowadzenie przez ustawodawcę zwykłego jakichkolwiek rozwiązań prawnych prowadzących do wyłączenia prawa strony do zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, objętego zakresem zastosowania art. 176 ust. 1 Konstytucji RP. W aktualnym stanie prawnym nie ulega wątpliwości, że brak jest bezpośredniego wyłączania prawa strony do apelacji. To znaczy, każdy wyrok sądu pierwszej instancji podlega zaskarżeniu apelacją do sądu drugiej instancji (art. 367 § 1 k.p.c., art. 518 zdanie drugie k.p.c.). Analizie natomiast poddano wiele innych rozwiązań prawnych, które przynajmniej teoretycznie mogą wpływać zniechęcająco na stronę do wniesienia apelacji (filtry pośrednie), takich jak: limitowanie zarzutów do złożenia apelacji, sankcje finansowe za nadużycie prawa do złożenia apelacji, określenie wymagań co do formy i terminu złożenia apelacji, opłata od apelacji. W wyniku tej analizy można stwierdzić, że wymóg dwuinstancyjności w tym zakresie jest wypełniony w zasadzie w całości. Pewne zastrzeżenia należy jedynie zgłosić co do sztywnego ustanowienia terminu do wniesienia apelacji w sprawach skomplikowanych.