Lufta e Shkodrës 1912-1913 ditar anonim

Abstract

Lufta e Shkodrës kundër agresionit serbo-malazes në vitet 1912-1913 është një ngjarje madhore në historinë tonë kombëtare, së cilës nuk i është kushtuar rëndësia dhe vëmendja që meriton. Një  problem tjetër lidhur me pasqyrimin historiografik të kësaj ngjarjeje është edhe mungesa e burimeve vendase ku përfshihen memorialistika dhe ditaret e personaliteteve të njohura që kanë qenë pjesë e kësaj lufte. Akademia e Studimeve Albanologjike, Instituti i Historisë në Tiranë, botoi së fundmi ‘ditarin anonim’ të Luftës së Shkodrës, përgatitur nga historiani dhe studiuesi Hasan Bello. Ditari është botuar fillimisht në tre numra të revistës Kumtari. Ai gjendet i fotokopjuar në Arkivin Qendror të Shtetit dhe në origjinal në Arkivin e Muzeut Historik të Shkodrës. Ky libër hedh dritë për një nga luftrat më të mëdha që shqiptarët kanë zhvilluar në shekullin e XX-të për mbrojtjen e atdheut të tyre. Ditari përfshin një hark kohor nga 10 tetori 1912 deri më 27 prill 1913, kur lufta merr fund dhe qyteti kalon nën kontrollin e forcave malazeze. Ai konsiderohet anonim për shkak se emri i autorit nuk njihet. Nga të dhënat konstatohet se ai i përket besimit katolik. Kjo vihet re gjatë gjithë ditarit dhe shënimeve që ai përcjell lidhur me ngjarje të ndryshme. Të dhënat në këtë ditar përputhen me dokumentacionin e kohës, studimet dhe librat  memorialistikë që autorë të tjerë vendas e të huaj kanë shkruar për Luftën e Shkodrës. Në libër janë pasqyruar disa shënime me data të ndryshme. Ky libër është botuar për herë të parë në vitin 1933 dhe ribotuar në vitin 2007. Prandaj akuzat për “shitje”, “dorëzim” etj., me qëllim denigrimin e Esat Pashës apriori nuk kanë bazë faktike. Sipas mbrojtësve të Shkodrës një nga shkaqet e epërsisë së forcave malazeze ishte mbështetja ushtarake që ato merrnin nga Serbia, por pse jo edhe përkrahja e malësorëve shqiptarë. Libri “Lufta e Shkodrës 1912-1913” i shkruar nga një shqiptar katolik mbetet një nga burimet më autentike dhe më objektive për Luftën e Shkodrës. Ai radhitet, për nga rëndësia, krahas ditarit të gazetarit italian Gino Berri dhe atij të gruas së konsullit austro-hungarez.