De omnipotentie van de Romantiek

Abstract

Doormans De romantische orde is het eerste. Het begint met een interpretatie van Stephen Frears’ verfilming van Les liaisons dangereuses, de briefroman van Choderlos de Laclos uit 1782. Doorman stelt dat het aankleden en schminken van de hoofdrolspelers goedgekozen openingsbeelden zijn omdat ze treffend de libertijnse belevingswereld uit de achttiende eeuw karakteriseren. De kijker ziet hoe de personages zich opmaken voor een sociaal gevecht. Op het feest waar ze naartoe gaan, zullen zij de andere gasten taxeren op de mate waarin zij hen mogelijk lust kunnen verschaffen. Eigenbelang en manipulatie zijn de trefwoorden van de libertijnse antropologie. Doorman laat evenwel zien dat er door de oorspronkelijke briefroman ook een ander mensbeeld schemert. Dat de personages zich rollen aanmeten duidt er volgens hem op dat zij impliciet een onderscheid tussen echt en onecht onderkennen en daarmee verschil maken tussen ervaren en gespeelde emoties. Dat een van hen, de markiezin, zichzelf als haar eigen kunstwerk beschouwt, suggereert bovendien dat zij in termen van expressie en zelfontplooiing kan denken. Doorman ondersteunt het opdoemen van dit tweede mensbeeld onder meer met de verwijzing in de briefroman naar Rousseaus Julie ou la nouvelle Heloise. Rousseau was een van de wegbereiders van een mensopvatting waarin grote waarde wordt gehecht aan authenticiteit. Elk mens zou een unieke, eigen manier van leven hebben. Wie zich niet kan ontplooien volgens de eigen aanleg zal niet gelukkig zijn. Anderen, met name geliefden, spelen een cruciale rol in de zelfverwerkelijking van elk individu. Alleen in de wederzijdse gevoelens van liefde en vriendschap komen mensen tot hun ware zelf en tot een harmonieuze omgang met wereld en medemens. Dit is het vigerende mensbeeld in de Romantiek. Nu mag Rousseau in Les liaisons dangereuses de Romantiek aankondigen, hij wordt er evenzeer op typisch libertijnse wijze in gebruikt als zijn Julie door de markiezin wordt gelezen om haar eigen gevoeligheid op te wekken zodat zij haar rol als verliefde dame overtuigender zal kunnen spelen. Volgens Doorman blijven in deze 86