ЖАНР МУАММА В УЗБЕКСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ ХХ ВЕКА

Turkiyat Arastirmalari Dergisi-Journal of Studies in Turkology Pub Date : 2023-03-29 DOI:10.59358/ayt.1251992

Jalolıddın Juraev

{"title":"ЖАНР МУАММА В УЗБЕКСКОЙ ЛИТЕРАТУРЕ ХХ ВЕКА","authors":"Jalolıddın Juraev","doi":"10.59358/ayt.1251992","DOIUrl":null,"url":null,"abstract":"Özbek edebiyatında muamma türünün tarihi, edebi cereyanlardaki yeri, tarihsel gelişimi, muamma türünde yazılan şiirlerdeki anlam ve edebi yönleri meselesi yeterli derecede incelenmemiştir. \nNevaî’ye kadar eser yazan Atayi, Harezmli Hafız, Haydar Harezmî gibi şairler de muamma türünün özelliklerinden haberdar olmuşlardır. Şeyh Ahmed Terâzî “Fünunü’l-belaga” eserinde muamma türüne özel bir bölüm ayırmıştır. \nAli Şir Nevaî’nin Türkçe yazdığı muammaların sayısı, anlamı, edebi özelliği ve işlediği konuların genişliği şairin bu şiir türüne verdiği önemi anlamak için yeterlidir. Bu dönemin edebi ekolunda çok sayıda muamma türünde şiirler yazan şairler yetişti. \nNevaî’den sonra Türk dilinde Babur (1483-1530) 54 adet, Ubeydî (1486-1540) 8 adet, Munis (1778-1829) 68 adet, onun kardeşi Muhammedrıza Âgehî (1809-1894) 80 adet muamma yazdığı bilinmektedir. \nХХ. yüzyıldan itibaren bazı klasik şiir türleri şairler tarafından az önem verilmeye başladı. Böyle türlerin sırasına muamma türünü de katabiliriz. \nXX. yüzyılda Özbek edebiyatında az da olsa muamma türündeki şiirlere bazı şairlerin eserleri arasında rastlayabiliriz. İşbu şairlerin eserleri örneğinde muamma türünün Özbek edebiyatında devamı görülmektedir. Bu şiirlerde muammaya özgü geleneksel unsurların dışında yeni özelliklerde göze çarpmaktadır. Bugüne kadar konunun bu yönleri yeterli derecede incelenmemiştir. İşbu makalede ХХ. yüzyılda yaşamış Özbek şairlerinin muammalarını incelemek vasıtasıyla şiirlerin tür özellikleri, işlenen gaye ve edebi yönleri gibi konuları ortaya koymaya çalışılmıştır.","PeriodicalId":41528,"journal":{"name":"Turkiyat Arastirmalari Dergisi-Journal of Studies in Turkology","volume":"132 1","pages":""},"PeriodicalIF":0.0000,"publicationDate":"2023-03-29","publicationTypes":"Journal Article","fieldsOfStudy":null,"isOpenAccess":false,"openAccessPdf":"","citationCount":"1","resultStr":null,"platform":"Semanticscholar","paperid":null,"PeriodicalName":"Turkiyat Arastirmalari Dergisi-Journal of Studies in Turkology","FirstCategoryId":"1085","ListUrlMain":"https://doi.org/10.59358/ayt.1251992","RegionNum":0,"RegionCategory":null,"ArticlePicture":[],"TitleCN":null,"AbstractTextCN":null,"PMCID":null,"EPubDate":"","PubModel":"","JCR":"","JCRName":"","Score":null,"Total":0}

引用次数: 1

Abstract

Özbek edebiyatında muamma türünün tarihi, edebi cereyanlardaki yeri, tarihsel gelişimi, muamma türünde yazılan şiirlerdeki anlam ve edebi yönleri meselesi yeterli derecede incelenmemiştir. Nevaî’ye kadar eser yazan Atayi, Harezmli Hafız, Haydar Harezmî gibi şairler de muamma türünün özelliklerinden haberdar olmuşlardır. Şeyh Ahmed Terâzî “Fünunü’l-belaga” eserinde muamma türüne özel bir bölüm ayırmıştır. Ali Şir Nevaî’nin Türkçe yazdığı muammaların sayısı, anlamı, edebi özelliği ve işlediği konuların genişliği şairin bu şiir türüne verdiği önemi anlamak için yeterlidir. Bu dönemin edebi ekolunda çok sayıda muamma türünde şiirler yazan şairler yetişti. Nevaî’den sonra Türk dilinde Babur (1483-1530) 54 adet, Ubeydî (1486-1540) 8 adet, Munis (1778-1829) 68 adet, onun kardeşi Muhammedrıza Âgehî (1809-1894) 80 adet muamma yazdığı bilinmektedir. ХХ. yüzyıldan itibaren bazı klasik şiir türleri şairler tarafından az önem verilmeye başladı. Böyle türlerin sırasına muamma türünü de katabiliriz. XX. yüzyılda Özbek edebiyatında az da olsa muamma türündeki şiirlere bazı şairlerin eserleri arasında rastlayabiliriz. İşbu şairlerin eserleri örneğinde muamma türünün Özbek edebiyatında devamı görülmektedir. Bu şiirlerde muammaya özgü geleneksel unsurların dışında yeni özelliklerde göze çarpmaktadır. Bugüne kadar konunun bu yönleri yeterli derecede incelenmemiştir. İşbu makalede ХХ. yüzyılda yaşamış Özbek şairlerinin muammalarını incelemek vasıtasıyla şiirlerin tür özellikleri, işlenen gaye ve edebi yönleri gibi konuları ortaya koymaya çalışılmıştır.

查看原文