Deprem Kaynaklı Olabilecek İyonosferik Değişimlerin Belirlenmesi üzerine yeni bir yaklaşım geliştirilmesi

Abstract

Iyonosfer tabakasi yapisi geregi gunes aktivitesi, mevsimsel degisim, gece-gunduz, konum, jeomanyetik aktivite, deprem gibi etmenlere bagli olarak degisim gostermektedir. Bu tabakada meydana gelen degisim cogunlukla gunes kaynakli olsa da sozu edilen diger etkiler iyonosfer modellemesi icin goz onunde bulundurulmalidir.  Gunumuzun en buyuk dogal afetlerinden biri olan deprem dunya genelinde cok sayida can ve mal kaybina sebep olmaktadir.  Depremle ilgili gecmisten bugune cok sayida bilim insani calisma yapmistir. Yapilan calismalar sonucunda; deprem oncesi, ani veya sonrasinda iyonosfer tabakasinda bazi degisimler meydana geldigi, bu sebeple deprem tahmini calismalarinda iyonosfer tabakasinin incelenmesi gerekliligi ortaya koyulmustur. Bu calisma kapsaminda deprem kaynakli iyonosferik anomalilerin belirlenebilmesi icin deprem oncesi, ani ve sonrasini kapsayacak sekilde toplam 60 gunluk TEC verisi kullanilmistir. Alt sinir (LB) ve ust sinir (UB) degerlerinin hassas sekilde belirlenebilmesi icin ilk 30 gune iliskin Toplam Elektron Miktari (TEC) verilerinden faydalanarak deprem analizi icin kullanilacak k degeri belirlenmistir. Deprem analizi icin kullanilacak k degeri elde edildikten sonra deprem kaynakli iyonosfer anomalinin belirlenebilmesi icin LB ve UB degerleri her epok icin uretilmistir. Bu sayede iyonosfer tabakasina etki eden mevsimsel degisim ile kucuk ve orta seviyedeki jeomanyetik etkilerin deprem kaynakli iyonosferik degisim analiz sonuclarina olan etkisinin azaltilmasi saglanmis olacaktir. 14 Kasim 2016 (yilin gunu 319) tarihinde meydana gelen Yeni Zelanda depreminin merkez koordinatlari -42,75 N, 173,07 E olan depremin buyuklugu Mw 7,8’dir. Analizde k sabiti 2,50 olarak belirlenmistir.  Yapilan analiz sonucunda 315 ve 317. gunlerde pozitif anomaliler gorulmus ve anomali miktarlari verilmistir. Soz konusu anomalilerin depremle ilgili olup olmadiginin anlasilabilmesi icin anomali gorulen gunlerde uzay iklim kosullari detayli olarak irdelenmistir.