Prawosławne widzenie dogmatu o Trójcy Świętej. Filioque

Abstract

Celem artykułu jest przedstawienie dogmatycznych kontrowersji między Kościołem prawosławnym a Kościołem rzymskokatolickim, w szczególności tych, które dotyczą sposobu pojmowania dogmatu Trójcy Świętej i formuły filioque. Opisuje historyczne podstawy sporu, jego ewolucję na przestrzeni wieków, przyczyny i aspekty eskalacji konfliktu oraz próby zapobieżenia im i ekumeniczne próby pojednania obu Kościołów w ostatnich dziesięcioleciach. W artykule szczególną uwagę poświęcono kwestii instrumentalnego wykorzystywania sporu teologicznego do celów świeckich, związanych z walką o władzę i prymat nad światem chrześcijańskim. Pokazuje, w jaki sposób rywalizacja polityczna między obydwoma Kościołami znalazła swój pośredni wyraz w dyskusjach stricte teologicznych oraz w formułowaniu kolejnych dogmatów in credo. Opisuje również wpływ szeroko niedocenianych czynników pozateologicznych, „zewnętrznych” na proces formułowania poszczególnych dogmatów. Artykuł pokazuje również, jak w gruncie rzeczy nieistotne aspekty dogmatyczne dzielą oba Kościoły i jak wielkie znaczenie we wzajemnych stosunkach odgrywają animozje historyczne i względy polityczno-prestiżowe.