मानवीय जीवन पद्धति र बुद्धदर्शन

Abstract

पृथ्वीमा मानवरूपी शरीर लिएर जन्मिनु आपैmमा एउटा महŒवपूर्ण घटना हो। यसलाई युगान्तकारी परिघटनाकोरूपमा पनि स्वीकार्न सकिन्छ । यस संसारमा अबतरित भएर जीवनलाई सार्थक बनाउने किसिमका सबैखालेनैतिक, चारित्रिक, आध्यात्मिक लगायतका समसामयिक पक्षहरूलाई सवल र उपलब्धिमूलक बनाउन गरिएकावैध कृयाकलापहरू, खेलिएका भूमिका, पु¥याएको योगदान आदिले मानवीय जीवन पद्धतिलाई प्रभावकारीतुल्याइरहेको हुन्छ । हरेक दिन, प्रत्येक प्रहर मानिसको जीवनसँग सुख, दुःख, लाभ, हानी, निन्दा, प्रशंसा, यशर अपयश गरी ८ वटा लोकधर्म सानिध्य र अन्योन्यास्रित भएर निरन्तर दोहोरिरहन्छन्। बुद्धद्वारा प्रदत्त उत्तममंगल देशनाद्वारा तिनीहरूको परिपालन गर्न ३८ वटा मंगल धर्मको मार्ग वा उपाय अवलम्बन गर्न सुझाइएकोछ । जन्मदेखि मृत्युसम्म नै सुखान्तक र दुःखान्तक परिवेशले छायाँ बनेर लगातार पच्छ्याइरहेको हुन्छ । यस्तोस्थितिलाई संयमित, अनुशासित, मर्यादित तथा अविचलित भएर सुल्झाउन सद्कार्य गरिहनु आवश्यक हुन्छ ।यसका लागि पनि भगवान् बुद्धले दशपारमिताको उपाय र समरूपी मध्यस्थ बिन्दुको माध्यमबाट पार पाउनसकिने उपदेश दिनुभएको छ । शोक, दुःख र विपत्तिको शिकार हुन नदिनू यो आपैmमा सर्वोत्कृष्ट मार्ग हो।मानिसको जीवन सधैँ सरसपूर्ण, सहजपूर्ण, सरलतम्, फराकिलो र निस्फिक्री ढंगले मात्र अगाडि बढ्दैन, सरलरेखाबाट मात्र परिचालित हुँदैन । अनेकौँ विघ्नवाधा, हन्डर, भुक्तमान र विश्मयका जंघारहरू पनि तर्नुपर्छ,सहन गर्नुपर्छ । यसका लागि सन्तुलित, सुरक्षित, शितल र निर्भयताका साथ उभिनु अनिवार्य हुन्छ । यसर्थजीवनलाई समभाव, समदृष्टि र समव्यवहारबाट सुसज्जित गराउनु अपरिहार्य छ । शान्ति, अमनचयन, सुख,समृद्धि आदि बाह्य सतहमा हुँदैन । त्यसैगरी विश्मयादी परिदृश्य पनि बाहिरको क्षितिजमा निहित रहँदैन । तीसबै क्षणहरू आपूmभित्र नै अन्तरनिहित हुन्छन् । गुलाफको पूmलको जीवनवृत्त जस्तै मानवरूपी शरीरभित्र नैतिनीहरूको अस्तित्व रहन्छ । फेरबदल, चलखेल र विकासक्रम पनि दुबै पाटाबाट अविच्छिन्न रूपमा परिचालितभइरहन्छ । मानव जीवनलाई सुसंगठित, सुव्यवस्थित, सुनियोजित र सुनिश्चित तुल्याउन, बुद्धदर्शन नै अद्वितीयअनुपम, अतुलनीय र औपदेशिक शिक्षाद्वारा सम्भव हुन्छ । बुद्धधर्मसँग सम्बन्धित अलौकिक, लौकिक, परलौकिक,आध्यात्मिक विधाहरूलाई हृदयङ्गम गर्नु, अनुशरण गर्नु र अनुकरण गर्नु श्रेयस्कर ठहर्छ ।