Składnia frazeologizmów o funkcjach przymiotnika (zarys problematyki)

Abstract

Głównym przedmiotem artykułu są frazeologizmy pełniące funkcję przymiotników (np. cały i zdrowy, pierwszy lepszy, jaki taki, starej daty, całą gębą), nieco uwagi poświęcono jednak także związkom, które bywają używane zarówno adiektywnie, jak i adwerbialnie (np. na medal, pod adresem, do białego rana, na czarną godzinę, pi razy oko). Została scharakteryzowana ich składnia wewnętrzna, czyli relacje między komponentami, oraz składnia zewnętrzna, czyli funkcje w wypowiedzeniu. Ze względu na budowę obie grupy jednostek tworzą zbiory bardzo zróżnicowane. Analiza wypowiedzeń pokazuje, że wśród wyrażeń przymiotnikowych są jednostki: – zajmujące tylko pozycję przyrzeczownikową (będące w zdaniu przydawkami), np. od siedmiu boleści, spod ciemnej gwiazdy, świeżo upieczony, z krwi i kości, czystej wody; – zajmujące pozycję przyrzeczownikową lub przyłącznikową (będące w zdaniu przydawkami lub orzecznikami), np. pod psem, cały w skowronkach, w czepku urodzony, nadgryziony zębem czasu, zamknięty na cztery spusty. Te ostatnie mogą być użyte również w apozycji, jako przydawki dopełniające, oraz w pozycji przyorzeczeniowej.