TẦN SUẤT ĐỘT BIẾN GEN K13 LIÊN QUAN ĐẾN KHÁNG ARTEMISININ CỦA QUẦN THỂ P. falciparum TAI MỘT SỐ VÙNG SỐT RÉT LƯU HÀNH NẶNG Ở VIỆT NAM, NĂM 2016-2018

Ký sinh trùng Plasmodium falciparum kháng thuôc artemisinin đươc phát hiên tạiCampuachia năm 2008, tiêp sau đo đươc ghi nhân xuât hiên ở nhiêu quôc gia tại khu vưcTiểu vùng Sông Mê Kông, gân đây đa xuât hiên ở môt sô nơi tại Châu Phi. Ở Viêt Nam, đôtbiên gen K13 cua P. falciparum xác kháng hoặc có liên quan tơi kháng thuôc artemisininđươc phát hiên đâu tiên ở Bình Phươc và theo thơi gian lan ra nhiêu tỉnh khác. Đên nay,nhiêu kêt qua nghiên cưu đa chưng minh có sư lưu hanh cua môt sô vị tri đôt biên đơnnucleotit trên gen K13 cua P. falciparum xác định kháng hoặc có liên quan tơi kháng thuôcartemisinin, thành phân quan trọng trong thuôc sôt rét phôi hơp đang đươc sư dung rông rãitại Viêt Nam. Nghiên cưu nay đươc tiên hành tại 5 tỉnh có sôt ret lưu hanh nặng gôm BìnhPhươc, Gia Lai, Ninh Thuân, Khánh Hòa và Quang Trị. Tổng sô 292 mâu máu cua bênhnhân nhiêm P. falciparum đơn thuân đươc giai trình tư đoạn ADN cua gen K13 vơi các cặpmôi đươc thiêt kê bởi Areiy và công sư 2014.Kêt qua phân tích 292 trình tư ADN thu đươc xác định đươc 8 kiểu đôt biên gen baogôm 02 điểm đôt biên xác định kháng artemisinin (P553L, C580Y), 01 điểm đôt biên liênquan đên kháng artemisinin (C469F) va 05 điểm đôt biên (H384Q, K503N, Y511H, G638E,G639D) chưa xác định tính kháng vơi artemisinin. Đôt biên C580Y phát hiên đươc ở ca 5tỉnh nghiên cưu, cao nhât tại Bình Phươc vơi tân suât là 97,44% (38/39 mâu) và thâp nhât tạiKhánh Hòa 5,77 % (3/52 mâu). Đôt biên P553L phát hiên đươc tại tỉnh Gia Lai là 5,56%(6/108 mâu) và ở tỉnh Khánh Hòa là 21,15% (11/52 mâu). Đôt biên C469F chỉ phát hiênđươc ở tỉnh Gia Lai vơi ty lê 4,63% (5/108 mâu). Các đôt biên khác gôm K503N 1,85%(2/108 mâu) và Y511H 4,63% (5/108 mâuu) phát hiên đươc ở Gia Lai, H384Q 1,92% (1/52mâu), G638E 1,92% (1/52 mâu), G639D 1,92% (1/52 mâu) phát hiên đươc ở tỉnh KhánhHòa. Kêt qua nghiên cưu này tiêp tuc góp phân canh báo nguy cơ gia tăng phát triển và lanrông cua P. falciparum kháng artemisinin tại môt sô vùng sôt ret lưu hanh nặng ở Viêt Nam.