On the Possibility of the Distinction Between Narration and Dirayah in Tafsir, Based on Muqâtil's Tafsir Method

Rivayetlerdeki bilginin aktarılmasıyla oluşan tefsire rivayet; akıl, dil vb. unsuların öne çıktığı tefsire dirâyet tefsiri denilmişse de bunlar farklı şekillerde anlaşılmıştır. Zehebî(ö.1977)’nin çalışmalarıyla sınıflandırılmaya başlanan bu durum, net sınırların çizilmesine imkan vermemekte ve bazı muğlak durumlara sebep olmaktadır. Çalışmanın konusu günümüze tam olarak ulaşmış ilk tefsirin yazarı olan ve rivayet kullanırken bazı yerlerde bundan söz etmeyen Mukâtil’in te’vil tarzından hareketle rivayet-dirâyet ayrımının imkanını ortaya koymaktır. Çalışmada bugün tefsir ilminin bir parçası kabul edilen meselenin problematik yönünün, bir tefsir üzerinden somutlaştırılarak ortaya konması amaçlanmıştır. Makalede tefsir, nitel araştırma yönteminin doküman analizi tekniğiyle incelenmiştir. Edinilen bulgular rivayetlerle karşılaştırmalı olarak irdelenmiştir. Dirâyet diye tanımlanan tefsirler senedli-senedsiz olarak veya herhangi bilgi zikretmeden rivayet kullanabilmektedir. Öte yandan rivayet tefsiri diye adlandırılan eserlere alınacak rivayetlerin seçilmesi, onların arasından tercihin belirtilmesi ve ayetin rivayetlerle ilişkilendirilmesi dirâyet örneğidir. Mukâtil de kimi yerlerde rivayet olduğunu belirtmeden onlara yer vermiş ve onlardan farklı şekillerde özgün bir yorum için istifade etmiştir.