SUFI CODES of ÂŞIK VEYSEL’S SHATHIYE

Türk tasavvuf edebiyatı, kurucusu olduğu kabul edilen Ahmet Yesevi’den günümüze önemli şahsiyetler yetiştirmiştir. Bu şahsiyetler tasavvufî konuları geleceğe taşımak ve öğreticilik gibi amaçlarla çeşitli edebî türleri araç olarak kullanmışlardır. Şathiye bir şiir türü olarak derin tasavvufî konuları anlaşılmaz bir biçimde dile getiren, kimi zaman yaratıcı-yaratan sınırlarının aşıldığı, hem zahiri hem mana derinliği taşıyan eserlerdir. İlahi bir vecd halinin tezahürü olduğu da dile getirilmiştir. Bu nedenle onların anlaşılması için tasavvufî konulara hâkim, zahiri ve ledün ilmine sahip mutasavvıfların şerhlerine ihtiyaç duyulmuştur. Bu çalışmada Alevi-Bektaşi edebiyatı ve Âşık edebiyatının 20. yüzyıldaki en önemli temsilcilerinden biri kabul edilen Âşık Veysel’in şathiyesi söz konusu edilmiştir. Dokuz dörtlükten meydana gelen bu şathiye tasavvuf edebiyatındaki şathiye geleneğinin hem sanat hem de içerik yönünden başarılı bir örneğini teşkil etmektedir. Şathiyyat-ı sûfîyâne olarak adlandırılabilecek bu eser, derin tasavvufi konuların Âşık Veysel’in bakışından değerlendirilmesini ve anlamlandırılmasını içermektedir. Âşık Veysel kimi zaman şatahata varıp bir kul olarak söylemlerinde sınırları aşmış olsa da şiirin genelinde tasavvufî kavramları ikrar eden bir bakış açısına sahiptir. Şiirde vahdet ve tevhit inancı, nurun tecellisi, Allah’ın çeşitli vasıfları, sırlar âlemi, yaratılış ve dünyevî hayatın başlaması, vahdet-i vücut, imtihan ve kader gibi önemli konulara değinilmiştir. Bu tasavvufî terimlere vâkıf olduğunu ispatlayan Âşık Veysel, aklın tasavvufî mevzuları anlamakta zorlanacağını, bu nedenle az konuşulması gerektiğini, gerçek sır sahibinin Allah olduğunu söyleyerek şathiyesini tamamlamaktadır. Bu tarz şiirler okuyanın düşünmesini ve bazı dinî-tasavvufî kavramları öğrenmesini zorunlu kılmaktadır.